“Tom va Jerri” 85 yoshda: bolaligimizni yodga soluvchi multfilm qanday yaratilgan?

“Tom va Jerri” — Amerika multfilmi bo‘lib, unda bosh qahramonlar mushuk Tom va sichqoncha Jerri. Birinchi animatsion qism Puss Gets The Boots bo‘lib, 1940-yil 4-fevralda chiqarilgan. Tom va Jerrining asoschilari haqli ravishda amerikalik multiplikatorlar, o‘sha paytda butunlay noma’lum bo‘lgan Uilyam Xanna va Jozef Barberadir.

Dastlab 1940—1958-yillarda multfilm Gollivuddagi Metro Goldweyn Mayer studiyasida yaratilgan. Bu davrda chiqarilgan seriyalar multserial etaloni hisoblanadi. O‘sha paytda prodyuser Fred Kuimbi edi va bastakor bo‘lib, u har bir qism uchun kichik musiqiy shedevr yaratgan.

Tomni rassom Irvin Spens oyna oldida turib, multiplikatsion qahramoni uchun imo-ishoralar va yuz ifodalarini o‘zi chizgan. Sichqonchani esa Jerri Kennet Myus yaratgan. 1958-yildan keyin multfilm yaratish huquqi Chexoslovakiyaga sotiladi, ammo 1963-yilda multfilm yana Gollivudga qaytadi, lekin endi boshqa studiya — Chak Jonsning Sib-Tower 12 Productions’ga o‘tadi.

Multfilmning syujet chizig‘i ikki asosiy qahramon — mushuk va sichqon o‘rtasidagi abadiy ta’qib hamda doimiy raqobatdan iborat. Birinchi qismda multfilm “Jasper va Jinks” deb nomlangan, ikkinchi qismdan esa qahramonlar Tom va Jerri sifatida taniladi. Yillar davomida ularning qiyofalari bir necha bor o‘zgartiriladi.

“Oskar”ga sazovor bo‘lgan birinchi seriya. 1945-yil. Tom & Jerry - Quiet, please

“Tom va Jerri” animatsion serialining alohida qismlari 7 ta “Oskar”ga sazovor bo‘lgan, nominatsiyalarning esa sanog‘i yo‘q.

Multfilmda nafaqat sichqonni tutish qiyinchiliklari, balki zamonaviy jamiyatning jiddiy muammolari ham ko‘tarilgan. Aftidan, ijodkorlar multfilm yordamida kichkina amerikaliklarni murakkab, kattalar hayotiga tayyorlashni mo‘ljallashgan. Multfilmda rahm-shafqat, hamdardlik, sodiq, ishonchli do‘stlar, o‘zaro yordam, tashqi tahdidlar, deyarli umidsiz vaziyatdan chiqish yo‘lini izlash kabi tushunchalar ochib berilgan (ulardan qahramonlar oson, bemalol va yuzlarida tabassum bilan chiqishadi). 

Seriyalardan birida Tom avtomobil sotib olish uchun kredit oladi. Ushbu seriyada mijozni ishtonsiz qoldirishi mumkin bo‘lgan bank kredit tizimiga nisbatan keskin satira ko‘rsatilgan.

Agar shartlarga qaraydigan bo‘lsak, Tomning 312 oyga, ya’ni 26 yilga 112 foizli kredit olayotganini yaqqol ko‘rish mumkin. Bundan tashqari, u garov sifatida qo‘li va oyog‘ini bankka topshiradi, shuningdek, 20 yilga qulga aylanadi.

1940-50-yillarda Tomning uy bekasi afroamerikalik edi, shuning uchun u ko‘pincha irqiy kamsitish belgisi sifatida tanqid qilingan. Shu bois Xanna va Barbera Tomning bekasini irlandcha talaffuzga ega oq tanli ayolga almashtirishga majbur bo‘lishadi. 12 yildan so‘ng esa Tomning xo‘jayinlari butunlay olib tashlanadi. Yo‘q, uni uydan haydab chiqarishmaydi, shunchaki bu qahramon dolzarb bo‘lmay qoladi.

Vaqt o‘tishi bilan ko‘plab qora tanli aktyorlar, jumladan, Vupi Goldberg ham multfilmni himoya qilib, unda irqchilikni ko‘rmasligini va bu multfilm bugungi kungacha ularning sevimli animatsion loyihasi ekanligini aytishadi.

Eng qizig‘i, aynan MGM studiyasi o‘z shtatiga qora tanli multiplikator Frenk Brakstonni yollagan birinchi Gollivud studiyasi bo‘ladi.

Shunga qaramay, multfilm qahramonlari insoniy qobiliyatlarga ega: ular o‘qishni, sevishni, sport o‘yinlarini (tennis, golf) o‘ynashni, gulxan yoqishni va unda ovqat pishirishni, musiqa asboblarini chalishni, serenada kuylashni, orkestrga dirijyorlik qilishni va hokazolarni bilishadi.

Tom va Jerri deyarli gaplashmasligiga qaramay, klassik multserial yaratilishi davomida ularga 31 aktyor ovoz bergan (Tom uchun 20 aktyor va Jerri uchun 11 aktyor).

Ayniqsa, “Tom va Jerri” (1992) to‘liq metrajli multfilmidagi qahramonlar o‘zlarining gaplasha olishlarini bilganlarida hayratga tushganlarini ko‘rish juda kulgili edi.

“Tom va Jerri” klassik multfilmi 1940-yildan 1958-yilgacha davom etadi. Bu vaqt ichida 114 qism suratga olingan. Ulardan oxirgisi “Watcers” deb nomlangan bo‘lib, unda Tom va Jerri yosh enaga e’tiborsiz qoldirgan go‘dakka qarash uchun birlashadi.

Shundan so‘ng bulldog Spayk va uning o‘g‘li Tayk haqida yana ikkita spin-off seriyasi chiqadi, u yerda Tom va Jerri ishtirok etmaydi. Keyinchalik Uilyam Xanna va Jozef Barbara multfilm yaratish ustida ishlashni to‘xtatdi va shou yopiladi.

Irqchilik hal bo‘lgach, 2006-yilda kult multfilm oldida yangi muammo — tamaki chekish va alkogolizm paydo bo‘ladi. Aniqrog‘i, ko‘plab seriyalarda Tomning (ba’zan Jerrining ham) qanday chekayotgani yoki ichayotgani ko‘rsatilgandi.

2006-yilda Britaniya hukumati bolalar multfilmlarida bosh qahramonlarning zararli odatlarini ko‘rsatishni nomaqbul deb topadi. Shuning uchun noqulay vaziyatlarni kesib tashlashga qaror qilinadi. Ammo bunday kadrlar shunchalik ko‘p ediki, undan ko‘ra klassik seriyalarni efirga uzatmaslik osonroq edi.

Tom va Jerri brendi dunyoda juda mashhur bo‘ldi. Bu nom ostida to‘liq metrajli filmlar, teledasturlar, video o‘yinlar, komikslar, boshqa qisqa metrajli multfilmlar chiqarildi. “Tom va Jerri” yozuvini kiyimlarda, idish-tovoqlarda, tish cho‘tkalarida, umuman, shu 3 ta so‘z sig‘adigan hamma narsada ko‘rish mumkin.

2001-yil 22-martda Uilyam Xanna, 2006-yil dekabrida esa Jozef Barbera ham vafot etdi. Biroq ularning “Tom va Jerri” multfilmi Amerika animatsiyasining durdonasi bo‘lib qoldi.