Экологлар Тожикистондаги Роғун гидро электр станциясини (ГЭС) баландликда қурмасликни сўради. Акс ҳолда бу қўшни республикалар аҳолисига ҳам хавф солади. “Чегара билмас дарёлар” халқаро экологик коалицияси Жаҳон банки директорлар кенгаши аъзоларига бу борада ҳисобот йўллади.
Ҳисобот муаллифларига кўра, Вахш дарёсидаги Роғун ГЭС қурилишини якунлашда Тожикистон энергетикасининг ривожланиш йўллари ва унинг табиат ҳамда жамиятга таъсирини синчковлик билан таҳлил қилиш зарур. Бунинг ёрдамида лойиҳани самарали якунлаш, баландлиги 335 метр бўлган тўғонни қуришда 6,4 миллиард долларлик сармояни оқилона сарфлаш мумкин.
Тўғон баландлиги муаммони ҳал қилмайди
Экологлар фикрига кўра, агар Роғун ГЭС дунёдаги энг баланд тўғон сифатида қурилса, у мавжуд асосий муаммоларни ҳал қилмайди. Жумладан, Тожикистонда электр энергияси узилишлари камида 2036 йилгача давом этади. Шунингдек, максимал ҳажмдаги сув омбори қурилиши экологик хавфларни оширади, бу эса ЮНЕСКО нинг “Тигровая Балка” давлат қўриқхонаси тўқайзор ўрмонларига, Вахш дарёсидаги йўқолиб бораётган осётр балиқларининг охирги популяциясига ҳамда Тожикистон, Ўзбекистон, Туркманистон ва Афғонистондаги 7 миллиондан ортиқ одамга салбий таъсир кўрсатади. Ушбу ҳудудлар аҳолиси ўзларининг фаровонлиги учун суғорма деҳқончиликка таянади.
Баландлиги пастроқ тўғон кўпроқ фойда келтиради
Ҳисоботда таъкидланишича, маблағларни баландлиги пастроқ бўлган тўғон қурилишига сарфлаш ва тежаб қолинган маблағларни қуёш энергиясига йўналтириш орқали салбий оқибатларни камайтириш мумкин. Тўғон баландлигини 70 метрга қисқартириш 40 мингга яқин одамни кўчириш заруратини олдини олади. Бу ҳозирги режалаштирилган кўчириш ҳажмининг учдан бир қисмига тенг.
“Чегарасиз дарёлар” коалициясининг дастлабки баҳолашларига кўра, қуёш энергиясини ривожлантириш ва Роғун ГЭСни кичикроқ ҳажмда қуриш орқали 2030–2031 йилларга келиб, қишки электр танқислигини тўлиқ бартараф этиш мумкин. Бу ёндашув Тожикистоннинг энергетика тизимини кучайтириб, иқтисодий ва экологик хавфларни камайтиради ҳамда иқлим ўзгаришларига мослашувчанлигини оширади.
Роғун ГЭС ёхуд Тожикистоннинг “аср лойиҳаси”
-fPhQGopj.jpg)
Роғун ГЭС Душанбедан 110 км узоқликда Вахш дарёсида жойлашган бўлиб, минтақадаги энг йирик иншоот ҳисобланади. Уни қуриш 1976 йилда бошланган, аммо СССР парчаланганидан сўнг қурилиш тўхтатиб қўйилганди. Кейинчалик Тожикистон ўз маблағлари ҳисобидан ва халқаро жамғармалар ҳамда ташкилотларнинг маблағларини жалб қилган ҳолда, лойиҳада кўзда тутилган 600 МВт қувватга эга ГЭСларни қуриш бўйича ишларни давом эттирди.
6 та агрегатдан ҳозирча иккитаси ишга туширилди. Учинчиси 2025 йилда ишга туширилиши режалаштирилган. 335 метр баландликдаги гидроэлектр тўғони дунёдаги энг баланд тўғон бўлади.
Мирзиёев Роғун ГЭС қурилишига хавотир билдирганди
2016 йил Ўзбекистон бош вазири Шавкат Мирзиёев тожикистонлик ҳамкасби Қоҳир Расулзодага Тожикистоннинг Роғун ГЭСни қуриш режасига нисбатан хавотир билдирилган мактуб юборганди. Унда улкан ГЭС мажмуаси қурилиши учун танланган майдоннинг сейсмиклиги Рихтер шкаласи бўйича 9−10 балл бўлган тоғ ҳудудида экани таъкидланган.
“Тожикистон ҳукумати мамлакат энергия таъминотидаги мушкул муаммоларни Тожикистон ҳудудидаги кўп сонли дарё ва сув манбаларидан фойдаланган ҳолда кичик ва ўрта ГЭСлар қуриш йўли билан ҳал этиши мумкин деб ҳисоблашга барча асосларимиз бор. Бизга маълумки, бундай истиқболли дастур Тожикистонда аллақачон амалга оширилмоқда”, дейилган мактубда.
Ўз навбатида, эксперт Роғун ГЭС қурилишида Ўзбекистоннинг хавфсирашлари ва хавотирларига қулоқ тутишга чақирган. Жумладан, “Марказий Осиё сув-энергетика манбалари ва сувдан фойдаланиш муаммоларини тадқиқ қилиш институти” халқаро жамоатчилик фонди эксперти Зулфия Марат тегишли фикрни билдирган.
“Йирик ГЭСларни минтақадаги яқин қўшнилар иштирокисиз қуриш фақат низо потенциалининг ўсишига олиб келади, бу турли экстремистик кучларнинг ривожланиши эҳтимоли бор бўлган шароитларда ўта хавфли. Электр энергияси сотувидан тушадиган ҳеч қандай эҳтимолий даромад аҳил қўшничилик алоқалари ўрнини боса олмайди”, деган Зулфия Марат.
Изоҳ (0)