Тожикистон президенти Эмомали Раҳмон Роғун ГЭСда 16 мингга яқин мутахассис ишлаши, 99 фоиздан ортиғи Тожикистон фуқаролари эканини айтиб, уларнинг ойлигини очиқлади. Бу ҳақда Sputnik хабар берди.
Эмомали Раҳмон Сўғд вилоятига ташрифи чоғида бу ҳақда маълумот берган. Гидроэлектр станциясининг асосий қисми ер остида қурилгани боис ишчилар Роғун ГЭСда 300 метргача чуқурликда ишлайди.
Тожикистон президенти мутахассислар 10-15 минг сомонийгача маош (11-17 миллион сўмдан зиёд) олишини маълум қилди. Гидроэлектр станцияси қурилишига жорий йилда 5 млрд сомоний ажратилган. Расмийлар 2,2 миллиардни хориждан, қолганини эса ички манбалар ҳисобидан жалб этиш ниятида.
2023 йилда Роғун ГЭС қурилишига Тожикистон бюджетидан 5,2 миллиард сомоний сарфланган, бу режадан 2,7 миллиард сомонийга кўпдир. Мамлакат энергетика идоралари Роғун ГЭСни амалга ошириш учун ҳар йили 1 миллиард долларга яқин маблағ ажратиш керак, деб ҳисоблайди.
Мирзиёев Роғун ГЭС қурилишига хавотир билдирганди
2016 йил Ўзбекистон бош вазири Шавкат Мирзиёев тожикистонлик ҳамкасби Қоҳир Расулзодага Тожикистоннинг Роғун ГЭСни қуриш режасига нисбатан хавотир билдирилган мактуб юборганди. Унда улкан ГЭС мажмуаси қурилиши учун танланган майдоннинг сейсмиклиги Рихтер шкаласи бўйича 9−10 балл бўлган тоғ ҳудудида экани таъкидланган.
“Тожикистон ҳукумати мамлакат энергия таъминотидаги мушкул муаммоларни Тожикистон ҳудудидаги кўп сонли дарё ва сув манбаларидан фойдаланган ҳолда кичик ва ўрта ГЭСлар қуриш йўли билан ҳал этиши мумкин деб ҳисоблашга барча асосларимиз бор. Бизга маълумки, бундай истиқболли дастур Тожикистонда аллақачон амалга оширилмоқда”, — дейилган мактубда.
Ўз навбатида, эксперт Роғун ГЭС қурилишида Ўзбекистоннинг хавфсирашлари ва хавотирларига қулоқ тутишга чақирган. Жумладан, “Марказий Осиё сув-энергетика манбалари ва сувдан фойдаланиш муаммоларини тадқиқ қилиш институти” халқаро жамоатчилик фонди эксперти Зулфия Марат тегишли фикрни билдирган.
“Йирик ГЭСларни минтақадаги яқин қўшнилар иштирокисиз қуриш фақат низо потенциалининг ўсишига олиб келади, бу турли экстремистик кучларнинг ривожланиши эҳтимоли бор бўлган шароитларда ўта хавфли. Электр энергияси сотувидан тушадиган ҳеч қандай эҳтимолий даромад аҳил қўшничилик алоқалари ўрнини боса олмайди”, — деган Зулфия Марат.
Эксперт минтақадаги барча давлатлар молиявий кучларини бирлаштирсагина, Тожикистондаги Роғун ГЭСни ҳам, Қирғизистондаги Қамбарота ГЭСни ҳам қуриш муаммолари самарали ҳал қилиниши мумкинлигини айтган.
“Ўзбекистон Тожикистон ва Қирғизистон ҳудудларидан олинадиган сув ресурсларига боғланиб қолган. Роғун ГЭС қурилиши ҳам мамлакатнинг сув балансини бузиши мумкин”, — деган Россия президенти ҳузуридаги қишлоқ хўжалиги ва давлат хизмати академияси (ФЕСН РAНХиГС) ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси доценти Игор Загарин.
Каримов қарши бўлган лойиҳа
Роғун ГЭС тўғонини қуриш 1976 йилда бошланган, аммо Совет Иттифоқи парчаланганидан кейин тўхтатилган. 1991 йилдан кейин Ўзбекистоннинг биринчи президенти Ислом Каримов Роғун ГЭС қурилишига қарши чиққан. У сейсмик жиҳатдан хавфли ҳудудда дунёдаги энг баланд тўғон пайдо бўлишидан хавотир билдирган.
Ислом Каримов Қирғизистондаги Қамбарота сув тўғони 275 метр баландликда, Роғун 350 метр баландликда қурилаётгани ҳисобга олинса, бу иккала лойиҳа қурилиши бу ерда яшаётган инсонлар ҳаётига таҳдид бўлиши мумкинлигини айтган.
Ўзбекистон ҳукумати Амударёга келадиган сув тўсилиши орқали қишлоқ хўжалиги жиддий зарар кўриши, шунингдек, минтақада эҳтимолий зилзила тўғонни бузиб, ҳудудларни сув остида қолдириши мумкинлигини инобатга олган ҳолда бу лойиҳага рози бўлмаган.
ГЭСнинг биринчи агрегати Тожикистон президенти томонидан 2018 йилнинг ноябрь ойида ишга туширилган. Маросимда бир қатор давлатлар, жумладан, Ўзбекистоннинг юқори мартабали вакиллари иштирок этган. Биринчи блок ишга туширилгач, ГЭС мамлакатнинг умумий энергетика тизимига уланган.
Иккинчи агрегат 2019 йил сентябрь ойида ишга туширилган. Мамлакат мустақиллигининг 28 йиллигига бағишланган тантанали маросимда Эмомали Раҳмон ҳам иштирок этган.
ГЭС қурилишини ким молиялаштирмоқда?
Роғун ГЭС қурилиши ҳозиргача фақат давлат маблағлари ҳисобидан молиялаштирилмоқда. 2008 йилдан буён мазкур ГЭС қурилиши учун давлат бюджетидан 35 миллиард сомонийдан ортиқ маблағ ажратилган.
2022 йилда Жаҳон банки томонидан мувофиқлаштирилган Роғун ГЭС қурилишига халқаро донорлар маблағларини жалб қилиш бўйича консорсиум тузилган.
- Молия вазирлиги маълумотларига кўра, Осиё инфратузилма инвестициялари банкидан 500 миллион доллар миқдорида имтиёзли кредит жалб этиш бўйича келишувларга эришилган.
- Бундан ташқари, Ислом тараққиёт банки ушбу объектни молиялаштириш ҳажмини аввал эълон қилинган 150 миллион доллардан 250 миллион долларгача ошириш ниятида.
- 2023 йил октябрь ойи охирида Саудия тараққиёт жамғармаси ҳам 100 миллион доллар кредит беришга тайёрлигини маълум қилганди.
Изоҳ (0)