Гилос соғлиқ учун фойдами ёки зарар?

Гилос нафақат мазали, балки организм учун жуда фойдали, шу билан бирга паст калорияга эга мевадир. Қушларнинг бу резаворга бўлган муҳаббати туфайли гилосни қуш гилоси деб ҳам аташади.

Озиқ-овқат сифатида гилоснинг пайдо бўлиш тарихи

Гилос эрамиздан тахминан 8000 йил олдин Европада машҳур бўлган. Номнинг келиб чиқиши римликлар билан боғлиқ. Улар Керасунт шаҳри яқинида гилосни топган ва резаворни “керасунт меваси” — cerasi деб атадилар. Кейинчалик бошқа тилларда товуш жиҳатдан ўхшаш ҳосилалар, жумладан, инглизча cherry ва русча “черешня” пайдо бўлди.

Бу резавор меванинг уруғида ёғ бўлиб, у саноатда ишлатилади, эфир мойи эса ликёрлар ва парфюмерия композицияларини тайёрлашда қўлланилади. Дарахт пўстлоғи ва илдизидан мато ҳамда жунни бўяшда фойдаланилган.

Гилоснинг таркиби ва калорияси

Гилос олчага қараганда ширинроқ туюлса-да, унда калория камроқ. Резавор мева таркибида қанд, органик кислоталар, кўплаб витаминлар (C, А, B1, B2, E, ПП), шунингдек, флавоноидлар мавжуд.

100 г учун калория миқдори 52 ккал:

• оқсиллар 1,1 г
• ёғлар 0,4 г
• углеводлар 10,6 г
• Гилоснинг фойдаси

Гилосда C витамини юқори — атиги 100 грамм бу резавор организмнинг кунлик эҳтиёжининг 20 фоизини қоплайди. Гилос баргларида C витамини янада кўпроқ бўлиб, улар қўшилган чой шамоллашда фойдали бўлади.

Гилос таркибидаги клетчатка овқат ҳазм қилишга ёрдам беради, фойдали бактерияларни озиқлантиради, шу билан бирга микрофлорани нормаллаштиради ва ич қотишига қарши курашади. Клетчатка миқдори бўйича гилос анъанавий равишда етакчи ҳисобланган ўрикдан олдинда туради. Гилос вазнини назорат қилувчилар учун қоматга катта зарар етказмайди, чунки у нисбатан паст калорияга эга.

Гилосда флавоноидлар — антоцианлар кўп. Бу моддалар ўсимликларга қизил ва кўк ранг беради, гилос улар билан жуда тўйинган. Антоцианлар ўсимликларни ултрабинафша нурлардан ҳимоя қилиш учун зарур, кўп миқдорда антоцианларни истеъмол қилиш эса сурункали касалликларнинг ривожланиш хавфини камайтиради. Шунингдек, улар ҳужайраларни эркин радикаллардан ҳимоя қилиш орқали ҳужайраларнинг оксидланиш стрессига қарши курашади.

Гилос таркибида калий кўп бўлиб, у юрак мушакларини мустаҳкамлайди, томир уришини меъёрлаштиради. Ушбу резавор таркибидаги кумаринлар қон ивишига тўсқинлик қилади ва тромбоз хавфини камайтиради.

Гилоснинг зарари

— Гилос жуда фойдали маҳсулот, шунга қарамай, унга аллергияси бўлганлар эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлишлари керак. Қандли диабет ва гастрит зўрайган беморларга гилос истеъмол қилишдан воз кечиш тавсия этилади.

Гилоснинг пазандаликда қўлланилиши

Бу резавор майин ширин таъмга эга бўлиб, янги ва қайта ишланган ҳолда турли хил таомлар учун жуда мос келади. Гилос олча каби хушбўй бўлмаса-да, у каттароқ ва шаклини яхшироқ сақлайди.

Гилосли тоблама

Ёзги енгил кечки овқат сифатида дастурхонга тортиш мумкин.

Бунинг учун кичикроқ (20 см) ёки шиша ва сопол қолипдан фойдаланиш мумкин (шунда тагига пергамент тўшалади).

Творог, тухум, шакар ва тузни блендерда ёки қўлда бир хил масса бўлгунча аралаштиринг. Данакларидан тозаланган гилосни крахмал билан аралаштириб, ёғ суртилган қолипга яримта творог, кейин яримта гилос солинади. Устига қолган творог, яна гилос ва сметана солинади.

180 даражада қиздирилган газ печида 40-50 дақиқа давомида пишириб олинг. Совитиб, музлатгичга қўйинг ва бир неча соатдан кейин дастурхонга тортилади.

Гилосли галета

Қарсилдоқ урвоқли хамир ва кўп миқдорда ширали начинка

Сариёғ эритилади. Ун билан шакар (25 г), туз, қабартма аралаштирилади. Сўнг сув қайнатилади, ун солинади, ёғ қўшилади ва тезда хамир қорилади. Агар қўлга ёпишса, яна озгина ун қўшинг. Шар шаклида ўраб, совутгичга қўямиз. Бу вақтда гилос данагидан тозаланади.

Хамирни олиб, пергамент варағига жуда юпқа қилиб ёямиз. Айлананинг ўртасига четидан 5-10 см узоқликда гилос қўйилади. Мевага бир қошиқ шакар сепилади, четлари ўралади, гилоснинг бир қисми ёпилади. Ўртаси очиқ қолади. 180 даражада 35 дақиқа давомида пиширилади.

Гилосни қандай танлаш ва сақлаш мумкин

Гилосни маҳсулотларнинг лаборатория назорати ўтказиладиган йирик бозорлардан сотиб олган маъқул. Яхши гилоснинг пўсти силлиқ, ялтироқ, доғсиз бўлади. Хиралик, эзилган жойлар ва аччиқ ҳид резаворнинг эскириб қолганидан дарак беради. Меваларнинг яшил бандлари сақланиб қолгани маъқул — бундай гилос янги бўлади ва узоқ сақланади.

Гилос ранги, навига қараб ҳар хил — сариқ, пушти ва тўқ қизил бўлади. Иккинчиси одатда энг ширин ва тўйимли таъмга эга. Гилос мавсуми май ойининг охири июнь ойининг ўрталари бўлиб, бу вақтда резаворлар энг фойдали ва мазали бўлади.

Гилос музлатгичда банди олиб ташланмаган ҳолда, қоғоз халтачада 10 кунгача сақланиб, фақат бевосита истеъмол қилишдан олдин ювилади.

Оммабоп савол-жавоблар

Бир кунда қанча гилос ейиш мумкин?

Истеъмол қилишнинг энг яхши варианти дарахтдан олинган янги резаворлардир, лекин улар албатта олдиндан ювилган бўлиши керак. Гилос — биринчи навбатда десерт, шунинг учун уни овқатдан кейин еган маъқул.

Optimaл миқдор — кунига 200-300 грамм резавор мева. Гилосни кўп истеъмол қилсангиз, диарея ва ичакларда газ пайдо бўлиши каби муаммолар юзага келиши мумкин.

Гилос нимаси билан хавфли бўлиши мумкин?

Калорияси кам бўлишига қарамай, гилосда шакар жуда кўп, шунинг учун диабетга чалинганлар ундан эҳтиёт бўлишлари керак.
Ҳомиладор ва эмизикли оналар гилос истеъмолини бир оз чеклашлари керак: кунига 100-150 грамм гилос етарли бўлиб, аллергия хавфини камайтиради. Акс ҳолда аллергик реакция юзага келиши эҳтимоли бор.

Оч қоринга гилос ейиш мумкинми?

Бу меваларни оч қоринга ейиш мақсадга мувофиқ эмас, чунки нонушта тўлақонли ва оқсиллар, ёғлар ҳамда углеводлардан иборат бўлиши керак. Гилос нонуштага кичик қўшимча бўлиши мумкин. Масалан таомланиш пайтида, творог билан бирга, озгина гилос соғлом одамларга зарар қилмайди.