Колорадо университети олимлари эритрит моддаси устида тадқиқот олиб борди. Бу модда қадоғида “шакарсиз” ва “кето” деб белгиланган маҳсулотлар таркибида учрайди. Уни кўплаб соғлом турмуш тарзи тарафдорлари тарғиб қилади. Тадқиқот натижаларига кўра, эритрит мия қон томирларининг ички қатламидаги ҳужайралар фаолиятини бузиб, инсульт эҳтимолини ошириши мумкин.
Лаборатория таҳлилларида эритрит бир қатор салбий ўзгаришларга олиб келган: оксидланиш жараёни кучайган, азот оксиди ишлаб чиқарилиши камайган, қон томирлардаги спазмини қўзғатувчи моддалар кўпайган ва қон қуйқаларининг эриш жараёни секинлашган.
Эритрит — бу кам калорияли ширин таъм берувчи модда бўлиб, узоқ йиллар давомида соғлом турмуш тарзининг ажралмас қисми ва шакарнинг муқобили сифатида қаралиб келган. Унинг асосий афзалликлари табиий ширин таъмга эга бўлиши ва калория миқдорининг жуда пастлигидадир (100 граммда атиги 24 ккал). Бундан ташқари, у қонда глюкоза ва инсулин даражасига деярли таъсир қилмайди. Шу туфайли эритрит қандли диабет, семизлик ва метаболик синдромга чалинганлар томонидан истеъмол қилинади.
Бироқ сўнгги йилларда олимлар шакар ўрнини босувчи ушбу модданинг юрак-қон томир тизимига салбий таъсири ҳақида тобора кўпроқ маълумотга эга бўлмоқда. Масалан, 2023 йилда Витковский бошчилигида ўтказилган тадқиқот натижаларига кўра, қонда эритрит миқдорининг ошиши юрак хуружлари ва инсульт хавфини кўпайтириши исботланган. Шунингдек, эритритли ичимликлардан сўнг тромблар (қон қуйқалари) ҳосил бўлиши кучайгани ҳам қайд этилган. Аммо шу кунгача бу модданинг айнан мия томирлари ҳужайраларига қандай таъсир кўрсатиши аниқ эмас эди.
Бунинг учун олимлар мия қон томирлари эндотелий ҳужайраларининг эритритга бўлган таъсирини ўрганди. Мутахассислар ушбу ҳужайраларни лабораторияда етиштириб, уларга эритрит юборишди. Атиги уч соат ичида оксидловчи стрессни билдирувчи реактив кислород шакллари 75 фоизга ошди. Ҳужайралар ҳимоя антиоксидантларини ишлаб чиқаришни кучайтирган бўлса-да, унинг зарарли таъсирини бартараф эта олмади.
Бундан ташқари, азот оксиди тизимининг иши ҳам издан чиқди. Унинг даражаси 20 фоизга пасайди. Ушбу модда қон томирларини кенгайтириб, қон айланишини тартибга солишда муҳим аҳамиятга эга.
_1--5kHSMuY.avif)
Шунингдек, эндотелин-1 моддасининг ишлаб чиқарилиши 30 фоизга ошди. Ушбу модда томирларда спазмни чақиради. Мия қон томирларидаги ҳужайралар эса т-ПА (тромбни эритишда иштирок этувчи оқсил) ажратиш қобилиятини йўқотган. Тадқиқотдан маълум бўладики, эритрит организмнинг инсультга қарши табиий ҳимоя тизими заифлаштиради.
Гарчи тадқиқот лаборатория шароитида ўтказилган бўлса-да, бу ҳолат инсон организмида айнан шундай кечади, деб бўлмайди. Шунга қарамай, олинган натижалар бошқа илмий ишлар хулосаси билан мос келмоқда. Бу эса эритритни доимий истеъмол қилиш хавфсизлиги ҳақидаги аввалги қарашларни қайта кўриб чиқишга ундайди. Демак, шакар ўрнини босувчи моддаларнинг қон томирларга таъсирини чуқурроқ ўрганиш зарур.
Изоҳ (0)