Машҳур “Муҳташам юз йил” сериали бутун дунё томошабинларига Усмонлиларнинг энг буюк ҳукмдорларидан бири — Султон Сулаймоннинг ҳаёти ва ўлими тарихини намойиш этди. Аммо унинг тақдиридаги асосий воқеаларнинг ҳаммаси ҳам сериалда акс этмаган.
Султон Сулаймон “Муҳташам юз йил” фильмида
1520 йилда Усмонли тахтига янги султон ўтирди — Салим I Ёвузнинг ўғли отасининг ўрнини эгаллайди. Ҳокимият тепасига келган Сулаймон дарҳол пошолар сафини тозалашга киришади. У империяда порахўрлик авж олганини биларди. Ҳукмронлик йилларида у давлати ҳудудини сезиларли даражада кенгайтиришга муваффақ бўлди. Буюк Сулаймон Қонунидан душманлар ҳам, нопок фуқаролар ҳам қўрқишарди. У қариндош-уруғчиликни рағбатлантирмас, ҳатто куёвларига ҳам йўл бермасди.
Султон ҳарамига энг гўзал қизларни келтиришарди. Унинг биринчи севгилиси Гулфем — ўғли вафот этгандан сўнг, умрининг охиригача подшоҳ ҳарамида қолади. Мустафонинг онаси Моҳидаврон эса Сулаймонни аёл сифатида мутлақо қизиқтирмасди. Сералда тасодифан пайдо бўлган славян қизи Александра саноқли кунлар ичида Усмонийлар ҳукмдорини ўзига мафтун этади. У султонга беш фарзанд туҳфа этиб, рақибалари устидан ғалаба қозонади.
Ўз таъсири, тақдири ва меросхўрларининг ҳаётидан хавотирга тушган Хуррам катта шаҳзода Мустафони сотқин ва душманга айлантириш учун барча чораларни кўради. Айнан Роксолананинг фитналари туфайли Сулаймон дастлаб дўсти ва ўнг қўли бўлган Иброҳим пошони, сўнгра эса ўз фарзандини қатл эттиради.
Катта меросхўрнинг фожиали ўлимидан кейин, буюк ҳукмдор фуқароларининг кўпчилиги учун улуғворлигини йўқотади. Айниқса, яничарлар ҳукмдорга нафрат билан муносабатда бўла бошлайди, ҳатто империянинг оддий аҳолиси ҳам подшоҳнинг ўз хотини Хуррамнинг қулига айланиб қолганини очиқчасига айтишарди.
Сулаймон 1566 йил сентябрь ойида Сигетвар қалъасини қамал қилиш пайтидаги сўнгги ҳарбий юришида вафот этади. Унинг ўлими бир неча кун давомида яшириб келинади. Отасига фақат қизи Меҳримоҳгина аза тутади. Сулаймон тахти унинг омон қолган ягона ўғли — шаҳзода Салимга ўтади.
Султон Сулаймон реал ҳаётда қандай бўлган?
Сулаймоннинг “Муҳташам юз йил”даги сиёсий ва ҳарбий фаолияти тарихий нуқтайи назардан жуда ишонарли тасвирланган. Айнан унинг ҳукмронлиги даврида Усмонийлар империяси ўз тараққиётининг чўққисига эришади, чегаралари сезиларли даражада кенгайтирилади.
Сулаймон улкан диний сиёсат ҳам олиб борган. У иложи борича диний муассасалар ислом динининг шариат қоидаларига қатъий амал қилган ҳолда ишлашига ҳаракат қилади. Ўнинчи подшоҳга эзотерик диний тартиблар тарафдорларининг қарашлари бегона эди, баъзан унда кучли ғазаб уйғотаради.
Аммо “Муҳташам юз йил” сериалида аслида у сюжетнинг асосий мавзуси бўлишига қарамай, Сулаймоннинг шахсий ҳаёти ишонарсиз тасвирланган. Энг аввало, томошабинларга на Фулан, на Сулаймон тахтга ўтирган пайтда ҳаёт бўлган икки катта ўғли — Мурод ва Маҳмуд кўрсатилмайди.
Шунингдек, достонда Роксолана ҳарамга келиши билан султоннинг Моҳидавронга бўлган қизиқиши бир зумда сўнгани тасвирланган. Аслида эса подшоҳнинг севимли аёллари камида саккиз йил давомида унинг эътиборидан тушмаган. Бундан ташқари, тарихчилар Мустафонинг Моҳидаврондан туғилган ягона фарзанд эмаслигига ишонч ҳосил қилишган. Ҳатто Моҳидаврон ҳарамни тарк этиб, ўғли билан санжоққа кетганидан кейин ҳам славян аёл подшоҳнинг ягона канизи бўлмаган. Султон умрининг охиригача бошқа чўрилар билан ҳам муносабатда бўлган.
Бироқ шундай бўлса-да, Хуррам подшоҳга ҳақиқатан ҳам жуда катта таъсир ўтказарди. Сериалда кўрсатилган ва ҳукмдор билан унинг хотини ўртасидаги низога сабаб бўлган махфий хона аслида ҳам мавжуд эди. Фақат у Сулаймоннинг шахсий фармойиши билан қурилганди. Давлатни бошқариш билан боғлиқ барча муҳим масалаларда у доимо Роксолана билан маслаҳатлашарди. У нафақат хотини, балки маслаҳатчиси, дўсти ва суянчиғи ҳам эди.
Айтишларича, Сулаймон қонуний хотинларини рашк қилдиришни жуда ёқтиришини ёзган. Дастлаб у кўп йиллар давомида Хуррам ва Моҳидаврон ўртасида ўзига хос мусобақа уюштирган, Мустафонинг онаси кетгач эса эътиборини ёш чўриларга ҳам қаратган. Подшоҳ Роксолананинг садоқати ва вафодорлигига заррача шубҳа қилмасди. Аммо унинг учун хотини ўз ўрнини билиши ва ҳаддан ошмаслиги муҳим эди. Шу сабабли у вақти-вақти билан хотинига унинг ўрнини кимдир эгаллаши мумкинлигини эслатиб турарди.
Сулаймоннинг оталик сифатларига келсак, уни яхши ота деб бўлмасди. Гап султоннинг ўта қаттиққўллигида эмас — ўша замонлар шундай бўлган, унинг ўғиллари ҳам буюк сулоланинг ворислари эди. У шахсан икки ўғли — Мустафо ва Боязидни қатл этишга буйруқ берган. Бундан ташқари, подшоҳнинг айрим замондошлари шаҳзода Салимнинг ичкиликбозлигида айнан уни айблайди. Чунки у ўзи пойтахтга, санжоқларга ва хусусан ўз саройига шароб етказиб беришга рухсат берган эди.
Султон Сулаймон ҳақиқатан ҳам Усмонли империясининг энг буюк ҳукмдори бўлган. Аммо давлатни бошқаришда моҳир бўлса-да, яқинларини бахтли қила олмади. Айнан шу сабабли кўпчилик уни ажойиб ҳукмдор, лекин даҳшатли эр ва ота сифатида баҳолайди.
Изоҳ (0)