O‘zbekistonda 2024-yili bank kartalariga kirim qilingan mablag‘lar 1 034 trln so‘mni tashkil qilib, 2023-yilga nisbatan 1,3 barobarga oshgan. Bu haqda O‘zA Markaziy bankning 2024-yil uchun naqd pul muomalasi bo‘yicha qisqacha sharhiga tayanib xabar berdi.
Hisobot davrida bank kartalaridagi 226 trln so‘m (o‘tgan yilga nisbatan 19,5 foiz ko‘p) mablag‘lar naqdlashtirib olingan. Xususan, bankomatlar orqali 189 trln so‘m miqdorida naqd pul yechilgan.
2024-yilda umumiy pul tushumlari 840 trln so‘mni tashkil etib, 2023-yilga nisbatan 26 foizga oshdi. Jumladan, umumiy pul tushumlarida terminal (shu jumladan, mobil ilovalar) orqali tushumlar ulushi 2023-yildagi 38 foizdan 2024-yilda 40 foizga o‘sishi kuzatildi. Savdo va xizmatlar sohasida terminal tushumlari (shu jumladan, mobil ilova orqali to‘lovlar) salmog‘i o‘tgan yildagi 40 foizdan 44 foizga yetdi.
Markaziy bank tomonidan iqtisodiyotni zarur miqdorda naqd pullar bilan ta’minlash hamda ortiqcha naqd pullarni muomaladan qaytarib olish bo‘yicha tegishli chora-tadbirlar amalga oshirilib borilmoqda. 2024-yilda banklar orqali naqd pul aylanmasi hajmi 1 011 trln so‘mni (naqd pul tushumlari – 501 trln so‘m, berilgan naqd pullar – 510 trln so‘m) tashkil etgani holda, 2023-yilga nisbatan 22 foizga oshdi. Jumladan, banklarga naqd pul tushumlari o‘tgan yilga nisbatan 87 trln so‘mga yoki 21 foizga o‘sdi.
Xususan, bank xizmatlaridan naqd pul tushumlari 33 trln so‘mga, savdo tushumlari 22 trln so‘mga va pulli xizmatlardan tushumlar 16 trln so‘mga ko‘p bo‘ldi.
2024-yilda bank kassalari (shu jumladan, bankomatlar) orqali jami berilgan naqd pullar 2023-yilga nisbatan 92 trln so‘mga yoki 22 foizga oshdi. Mazkur holat asosan bank kartalaridan naqd pul yechish hajmining 37 trln so‘mga hamda banklar tomonidan aholidan naqd chet el valyutasini sotib olish uchun berilgan naqd pullar hajmining 27 trln so‘mga o‘sishi hisobiga yuzaga keldi.
2024-yilda bank kartalariga kirim qilingan mablag‘lar (1 034 trln so‘m) 2023 yilga nisbatan 1,3 barobarga oshib, ushbu davrda bank kartalaridagi 226 trln so‘m (o‘tgan yilga nisbatan 19,5 foiz ko‘p) mablag‘lar naqdlashtirib olindi.
Banklarga tushgan naqd pullar va ularga bo‘lgan talab o‘rtasidagi farq Markaziy bank tomonidan muomalaga qo‘shimcha naqd pullarni chiqarish orqali ta’minlab borildi. Xususan, Markaziy bank tomonidan 2024-yilda muomalaga qo‘shimcha 10,3 trln so‘m naqd pullar chiqarildi va 2025-yil 1-yanvar holatiga naqd pullarning umumiy pul massasidagi ulushi 19,2 foizni tashkil qilib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 2,3 foiz bandga pasaydi.
2024-yil davomida Markaziy bank tomonidan qo‘shimcha naqd pullarning (yangi namunadagi) muomalaga chiqarilishi natijasida banknotlar umumiy soni 152 mln donaga ko‘paydi. O‘z navbatida, muomaladagi naqd pullar tarkibida ularning miqdori bo‘yicha 200 ming so‘mlik banknotlar ulushi 2024 yilda – 18,6 foizdan 23,4 foizga, 20 ming so‘mlikning ulushi – 4,4 foizdan 6,7 foizga yetgan bo‘lsa, 100 ming so‘mlik banknotlar ulushi – 42,5 foizdan 40,9 foizga, 50 ming so‘mlikning ulushi – 20,5 foizdan 16,6 foizga kamaydi.
2025-yil 1-yanvar holatiga naqd pul muomalasini tashkil etishda aholiga qulaylik yaratishga qaratilgan chora-tadbirlar doirasida muomaladagi eski namunadagi banknotlarni bosqichma-bosqich qaytarib olish va ularni yangilari bilan almashtirish choralari ko‘rildi.
Natijada, 5 ming so‘mlik banknotlar tarkibida eski namunadagi banknotlar miqdori 2023-yildagi 67 foizdan 2024 yilda 25 foizga, 10 ming so‘mlik banknotlarda – 64 foizdan 24 foizga, 50 ming so‘mlik banknotlarda – 61 foizdan 25 foizga va 100 ming so‘mlik banknotlarda – 39 foizdan 18 foizga qisqardi.
Shu bilan birga, chakana savdo va aholiga pulli xizmatlar sohasidagi hisob-kitoblarda qaytim pullari (mayda pullar) sifatida foydalanish uchun 2024-yil davomida qo‘shimcha 54,5 mlrd so‘mlik yangi tangalar muomalaga chiqarildi hamda ularning jami muomaladagi naqd pullar tarkibidagi miqdoriy salmog‘i 0,3 foizni tashkil etdi.
Izoh (0)