O‘zbekistonda mayda pullar miqdori kamayib ketmoqda. Bu haqda Markaziy bank sharhidan ma’lum bo’ldi.
Ma’lum bo‘lishicha, 2023-yilning birinchi choragida muomalaga chiqarilgan naqd pullar hajmi 2,2 trln so‘mga kamayib, 40 trln so‘mni tashkil qilgan.
Muomaladagi naqd pullar tarkibida asosan yirik nominaldagi banknotlar salmog‘ining oshishi hisobiga banknotlar umumiy soni kamaygan.
-15.jpg)
Uch oy ichida muomalaga chiqarilgan deyarli barcha mayda pullar miqdori tushdi:
- 1 000 so‘m— 0,9 foizdan 0,8 foizga;
- 5 000 so‘m— 6,5 foizdan 5,9 foizga;
- 10 000 so‘m — 9,4 foizdan 8,1 foizga.
Bu davrda faqatgina 2 000 so‘mlik banknotalar miqdori ko‘paydi — 0,3 foizdan 0,4 foizga.
Naqd pullarda katta banknotalarning deyarli barchasining ulushi ko‘paydi:
- 20 000 so‘mlik — 2,4 foizdan 2,8 foizga;
- 100 000 so‘mlik — 41,6 foizdan 42,5 foizga;
- 200 000 so‘mlik — 11,5 foizdan 13,5 foizga.
Shu davr ichida faqatgina yirik pullar orasida 50 000 so‘mlik banknotalar kamaygan — 27,5 foizdan 26 foizga.
2023-yil yanvar—mart oylarida bank kartalariga kirim qilingan mablag‘lar (163,8 trln so‘m) 2022-yilning mos davriga nisbatan 1,7 barobarga oshdi, ushbu davrda bank kartalaridagi 39,6 trln so‘m mablag‘lar naqdlashtirib olindi.
Naqd pulga bo‘lgan talabdan kelib chiqqan holda muomalaga qo‘shimcha naqd pullar chiqarib borilgan.
2023-yil yanvar—mart oylarida umumiy pul tushumlari (naqd pul va terminal tushumlari) 140,8 trln so‘mni tashkil etib, 2022-yilning mos davriga nisbatan 37 foizga oshdi.
Bunda umumiy pul tushumlarida terminal orqali tushumlar ulushi ko‘paygan — 31,2 foizdan 37,6 foizga.
Shuningdek, 2023-yilning birinchi choragida bank kassalaridan (shu jumladan, bankomatlardan) berilgan naqd pullar 2022-yil yanvar—mart oylariga nisbatan 23 foizga ko‘paydi va 86,1 trln so‘mni tashkil etdi.
2022-yilda vaziyat qanday bo‘lgan?
O‘tgan yil davomida muomalaga chiqarilgan naqd pullar tarkibida ularning so‘mdagi miqdori bo‘yicha 100 000 so‘mlik banknotlar ulushi — 34,8 foizdan 41,6 foizga, 20 000 so‘mlikning ulushi — 2,1 foizdan 2,3 foizga yetgan bo‘lsa, 50 000 so‘mlikning ulushi — 34,2 foizdan 27,5 foizga, 10 000 so‘mlik ulushi — 14,5 foizdan 9,4 foizga, 5 000 so‘mlik — 12,7 foizdan 6,5 foizga, 1 000 so‘mgacha — 1,4 foizdan 0,9 foizga tushdi.
Mayda pullarning kamayish tendensiyasi 2022-yilda ham kuzatilgan.
Ma’lumki, 2022-yil iyul oyida nominal qiymati 200 000 so‘mlik banknot muomalaga chiqarildi va yil yakuniga kelib ularning naqd pullar tarkibidagi salmog‘i 11,5 foizni tashkil qildi. 2023-yilning birinchi choragida bu ko‘rsatkich 13,5 foizgacha o‘sgan.
Qaytim pullari (mayda pullar) sifatida foydalanish uchun 2022-yil davomida qo‘shimcha 24,5 mlrd so‘mlik yangi tangalar muomalaga chiqarilib, ularning jami muomaladagi naqd pullar tarkibidagi miqdori 0,05 foizni tashkil etmoqda.
Ma’lumot uchun, 2022-yil 26-dekabrdan 1 000 so‘mlik tanga ko‘rinishidagi pul belgilari muomalaga chiqarilgan.
Mayda pullar nega kamayib ketmoqda?
Mayda banknotalar kamayib ketishining asosiy sababi — muomalada naqd pullar miqdorini qisqartirish. Bundan maqsad — naqd pulni odamlar uchun qulayligini oshirish.
Bunga misol qilib 2022-yil davomida 1 000 so‘mlik qog‘oz shaklida yoki banknota ko‘rinishida muomalaga chiqarilmagani keltirsa bo‘ladi. Kelgusida shu kabi tendensiya 5 000 so‘mlik va 10 000 so‘mlik bilan ham kuzatiladi.
O‘zbekistonda nafaqat mayda pullar, balki naqd pullarning umumiy soni ham kamayib bormoqda. Bu dunyoning raqamlashayotgani bilan bog‘liq. Naqd pullar o‘rnini elektron pullar egallaydi degan taxminlar ham mavjud.
Markaziy bank raisi o‘rinbosari Behzod Hamrayev 60 dan ortiq mamlakat markaziy banklari elektron pullarini ishlab chiqarish va muomalaga kiritish bo‘yicha o‘rganishlar o‘tkazayotganini aytgan edi. Biroq, uning so‘zlariga ko‘ra, bunga aniq bir yechim topilgani yo‘q va hali juda ko‘p savollar ochiq turibdi.
Izoh (0)