Birlashgan Millatlar Tashkilotining Giyohvand moddalar va jinoyatchilik bo‘yicha boshqarmasi (UNODC)ning hisobotida aytilishicha, Afg‘onistonda opium ishlab chiqarish 2024-yilda “Tolibon” taqiqlaganiga qaramay 19 foizga oshgan.
O‘sish 2023-yildagi 95 foizga pasayishdan keyin sodir bo‘ldi. Biroq opium ishlab chiqarishning hozirgi darajasi hali ham 2022-yil darajasidan sezilarli darajada past.
UNODC ijrochi direktori Gada Valiy afg‘on fermerlari muammolarini inobatga olgan holda ular uchun muqobil variantlar yaratish zarurligini ta’kidladi.
“Afg‘onistonda opium yetishtirish darajasi pastligicha qolar ekan, afg‘on fermerlarini noqonuniy bozorlardan tashqarida barqaror daromad manbalarini rivojlantirishda qo‘llab-quvvatlash masʼuliyati va imkoniyatimiz bor”, dedi u.
Rasmiyning qo‘shimcha qilishicha, “afg‘onistonlik ayollar hamda erkaklar og‘ir moliyaviy va gumanitar muammolarga duch kelishda davom etmoqdalar va shoshilinch ravishda muqobil yashash vositalariga muhtoj”.
UNODC hisobotida opium yetishtirishda sezilarli geografik o‘zgarishlar qayd etilgan. Afg‘oniston janubi-g‘arbiy qismi an’anaviy ravishda mamlakatning “opium markazi” bo‘lgan bo‘lsa-da, joriy yilda mazkur narkotik vositasini ishlab chiqarishning 59 foizi shimoli-sharqiy viloyatlar hissasiga to‘g‘ri kelgan.
Bu viloyatda opium yetishtirishning o‘tgan yilga nisbatan qariyb to‘rt barobar o‘sganidan dalolat beradi.
UNODC ma’lumotlariga ko‘ra, opium ishlab chiqarishning qayta tiklanishiga sabab bo‘lgan omillardan biri bozor dinamikasi va fermerlar duch keladigan qiyinchiliklar bo‘lishi mumkin. 2024-yilning birinchi yarmida quruq opium ekstrakti narxi har bir kilogramm uchun taxminan 730 dollarni tashkil etgan.
BMT bosh kotibining Afg‘oniston bo‘yicha maxsus vakili, BMTning mamlakatdagi missiyasi rahbari Roza Otunbayevaga ko‘ra, afyun ishlab chiqarishning qisqarishi nafaqat Afg‘oniston, balki mintaqa va butun dunyo uchun ham ijobiy holatdir.
Shu bilan birga, u fermerlar qiyin vaziyatga tushib qolganini, qishloq jamoalari muhim daromad manbasini yo‘qotgani va opium ishlab chiqarishdan voz kechish uchun zudlik bilan xalqaro yordamga muhtojligini qo‘shimcha qildi.
Avvalroq “Tolibon” opium yetishtirishni taqiqlaganidan so‘ng, butun mamlakat bo‘ylab fermerlarga 100 ming tonnaga yaqin bug‘doy va makkajo‘xori urug‘lari, shuningdek, 200 ming tonna kimyoviy o‘g‘it tarqatgani haqida xabar berilgan edi.
“Dehqonlarni qo‘llab-quvvatlash uchun urug‘ va o‘g‘itlar milliy hamda xalqaro tashkilotlar bilan yaqin hamkorlikda respublika bo‘ylab tarqatildi”, deya taʼkidlagan afg‘onistonlik rasmiy.
Unga ko‘ra, joriy yil oxirigacha fermerlar yana 53 ming tonna urug‘ oladi. Bugungi kunda makkajo‘xori va bug‘doy yetishtirish fermerlarga ko‘knori ekishdan oladigan daromadni keltirmayapti. Shu sababli, ular qishloq xo‘jaligi vazirligidan opium o‘rniga donli ekinlardan ko‘ra daromadliroq ekin berish imkoniyatini so‘ramoqda.
“Tolibon” 2023-yil Hilmand viloyatida opium o‘rniga ekish uchun muqobil variant sifatida xurmo palmasini aytgandi. Birinchi hosilni 19 oydan keyin yig‘ib olish mumkin, bundan tashqari, palma daraxti bug‘doyga qaraganda kamroq suv iste’mol qiladi. Hilmandning quruq iqlimi bunga mos kelishi ta’kidlangan. “Tolibon” o‘shanda yangi hosilga 100 gektar yer ajratilishini aytgandi.
Izoh (0)