Qozog‘iston birinchi prezidenti Nursulton Nazarboyev endi faxriy senator hisoblanmaydi, chunki bu unvon bekor qilindi, deb xabar berdi senat spikeri Maulen Ashimbayev.
Uning aytishicha, yanvar boshida — dekabr oxirida parlament yuqori palatasi reglamentidan faxriy senator unvoni chiqarib tashlangan, endi mamlakatda bunday institut mavjud emas. “Bunday qaror qabul qilishimizga sabab — butun xalqimiz iyunda bo‘lib o‘tgan referendumda bergan ovoz asosida Konstitutsiyadan birinchi prezident — elboshi haqidagi qoidalar olib tashlangani. Bu xalqning qarori”, — dedi u.
Uning ta’kidlashicha, faxriy senator unvoni faqat bir kishida bo‘lgan. Endi bunday maqom hech kimga berilmaydi, chunki “buning uchun qonuniy asoslar yo‘q”.
Shuningdek, Ashimbayevning aytishicha, 13-yanvar kuni parlament palatalari qo‘shma majlisida “Birinchi prezident — elboshi to‘g‘risida”gi qonun o‘z kuchini yo‘qotish-yo‘qotmasligi bo‘yicha qaror qabul qiladi.
Nursulton Nazarboyev Qozog‘iston prezidenti lavozimini 30 yildan ortiqroq egallab kelgan, 2019-yil martida iste’foga chiqishini e’lon qilgan. Shundan keyin u birinchi prezident va xalq yetakchisi (elboshi) maxsus maqomlari sohibi kabi bir qator ustunliklarni saqlab qoldi, ular 2000-yilda “Qozog‘iston Respublikasi birinchi prezidenti — elboshi to‘g‘risida”gi konstitutsiyaviy qonunda belgilab qo‘yilgan. Keyinchalik hujjatga birinchi prezidentning rolini kuchaytiruvchi tuzatishlar kiritildi. Elboshi rasmiy unvonini Nazarboyev 2010-yilda qo‘lga kiritdi.
O‘z iste’fosidan keyin Nazarboyev faxriy senator unvoniga ham ega bo‘ldi. Qozog‘iston parlamenti yuqori palatasi deputatlarining barchasi bu qarorni yoqlab ovoz berdi, parlamentga esa o‘sha paytda birinchi prezidentning qizi Darig‘a Nazarboyeva rahbarlik qilardi.
2022-yil yanvaridagi namoyishlardan keyin amaldagi prezident Qosim-Jo‘mart To‘qayev “yangi davlatchilik modeli”ga o‘tishga, shu jumladan, Konstitutsiyani o‘zgartirishga qaror qildi. Tuzatishlar o‘sha yili yozda bo‘lib o‘tgan referendumda qabul qilindi. Natijada Konstitutsiyaning 46-moddasidan 4-band olib tashlandi, unga muvofiq, birinchi prezidentning maqomi va vakolatlari Konstitutsiya va tegishli konstitutsiyaviy qonun tomonidan belgilanilar edi.
2023-yil 11-yanvarda Qozog‘iston Konstitutsiyaviy sudi “Qozog‘iston respublikasining birinchi prezidenti – Elboshi to‘g‘risida”gi qonunni o‘z kuchini yo‘qotgan deb topgan edi.
Mavzuga doir:
Izoh (0)