Назарбоев Қозоғистонда яна бир фахрий унвонидан маҳрум этилади

Қозоғистон биринчи президенти Нурсултон Назарбоев энди фахрий сенатор ҳисобланмайди, чунки бу унвон бекор қилинди, деб хабар берди сенат спикери Маулен Ашимбаев.

Унинг айтишича, январь бошида — декабрь охирида парламент юқори палатаси регламентидан фахрий сенатор унвони чиқариб ташланган, энди мамлакатда бундай институт мавжуд эмас. «Бундай қарор қабул қилишимизга сабаб — бутун халқимиз июнда бўлиб ўтган референдумда берган овоз асосида Конституциядан биринчи президент — элбоши ҳақидаги қоидалар олиб ташлангани. Бу халқнинг қарори», — деди у.

Унинг таъкидлашича, фахрий сенатор унвони фақат бир кишида бўлган. Энди бундай мақом ҳеч кимга берилмайди, чунки «бунинг учун қонуний асослар йўқ».

Шунингдек, Ашимбаевнинг айтишича, 13 январь куни парламент палаталари қўшма мажлисида «Биринчи президент — элбоши тўғрисида»ги қонун ўз кучини йўқотиш-йўқотмаслиги бўйича қарор қабул қилади.

Нурсултон Назарбоев Қозоғистон президенти лавозимини 30 йилдан ортиқроқ эгаллаб келган, 2019 йил мартида истеъфога чиқишини эълон қилган. Шундан кейин у биринчи президент ва халқ етакчиси (элбоши) махсус мақомлари соҳиби каби бир қатор устунликларни сақлаб қолди, улар 2000 йилда «Қозоғистон Республикаси биринчи президенти — элбоши тўғрисида»ги конституциявий қонунда белгилаб қўйилган. Кейинчалик ҳужжатга биринчи президентнинг ролини кучайтирувчи тузатишлар киритилди. Элбоши расмий унвонини Назарбоев 2010 йилда қўлга киритди.

Ўз истеъфосидан кейин Назарбоев фахрий сенатор унвонига ҳам эга бўлди. Қозоғистон парламенти юқори палатаси депутатларининг барчаси бу қарорни ёқлаб овоз берди, парламентга эса ўша пайтда биринчи президентнинг қизи Дариға Назарбоева раҳбарлик қиларди.

2022 йил январидаги намойишлардан кейин амалдаги президент Қосим-Жўмарт Тўқаев «янги давлатчилик модели»га ўтишга, шу жумладан, Конституцияни ўзгартиришга қарор қилди. Тузатишлар ўша йили ёзда бўлиб ўтган референдумда қабул қилинди. Натижада Конституциянинг 46-моддасидан 4-банд олиб ташланди, унга мувофиқ, биринчи президентнинг мақоми ва ваколатлари Конституция ва тегишли конституциявий қонун томонидан белгиланилар эди.

2023 йил 11 январда Қозоғистон Конституциявий суди «Қозоғистон республикасининг биринчи президенти – Элбоши тўғрисида»ги қонунни ўз кучини йўқотган деб топган эди.