Qozog‘iston Konstitutsiyaviy sudi “Qozog‘iston respublikasining birinchi prezidenti – Elboshi to‘g‘risida”gi qonunni o‘z kuchini yo‘qotgan deb topdi. Tegishli qaror Respublika Konstitutsiyaviy sudi saytida e’lon qilindi.
Bir necha kun avval bir guruh deputatlar sudga Qozog‘iston birinchi prezidenti maqomi va vakolatlarini tartibga soluvchi normalar Konstitutsiyadan chiqarib tashlangani sababli “Birinchi prezident to‘g‘risida”gi qonunni o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish kerakmi, degan savol bilan murojaat qilgan edi.
“Qozog‘iston xalqining 2022-yil 5-iyundagi respublika referendumida bildirilgan konstitutsiyadan 46-moddaning 4-bandi va boshqa normalarni chiqarib tashlash to‘g‘risidagi xohish-irodasidan kelib chiqib, ‘Qozog‘iston respublikasining birinchi prezidenti — Elboshi to‘g‘risida’gi konstitutsiyaviy qonunni Qozog‘iston respublikasining amaldagi qonunchiligida saqlab qolish uchun qonuniy asoslar yo‘qligi tan olinsin, shu sababli u o‘z kuchini yo‘qotgan deb topilsin”, — deyiladi Konstitutsiyaviy sud qarorida.
Bundan tashqari, Konstitutsiyaviy sud sudyalari “ushbu konstitutsiyaviy qonunning amaldagi qonunchilikda saqlanishi Qozog‘iston konstitutsiyasining yangilangan tahririga mos kelmaydi” deb hisoblagan.
Qozog‘istonda “Birinchi prezident to‘g‘risida”gi qonun 2000-yilda qabul qilingan. Unga ko‘ra, Elboshi unvoni bilan Nursulton Nazarboyev alohida mavqega ega edi – birinchi prezidentni hibsga olish, tintuv qilish, so‘roqqa chaqirish va qamash mumkin emasdi. Qonun Nazarboyev va uning oila a’zolariga tegishli mulk va bank hisoblari daxlsizligini kafolatlardi. Ularning barchasi umrbod xavfsizlik, aloqa, transport va boshqa imtiyozlar bilan ta’minlangan edi.
Qozog‘iston deputatlari ushbu qonunni bekor qilish tashabbusini 2022-yilning bahorida, amaldagi davlat rahbari Qosim-Jo‘mart To‘qayev konstitutsiyani keng ko‘lamli isloh qilish haqida e’lon qilganidan keyin bildirdi.
5-iyun kuni mamlakatda asosiy qonunga o‘zgartirishlar kiritish bo‘yicha referendum bo‘lib o‘tdi. O‘zgartirishlardan biri Nazarboyevning maqomi va vakolatlari haqidagi moddaning, shuningdek, unga ketma-ket ikki martadan ortiq davlat rahbari lavozimiga saylanish imkonini bergan bandning olib tashlanishi bo‘ldi. Bundan tashqari, Nazarboyevning millat yetakchisi maqomi o‘zgarmasligi to‘g‘risidagi norma qonundan chiqarib tashlandi.
Dekabr oyida Qozog‘iston parlamentining ikki palatasi deputatlari 2023-yil boshidagi qo‘shma yig‘ilishda birinchi prezident haqidagi qonunni bekor qilish masalasini ko‘rib chiqishi ma’lum qilingandi.
Izoh (0)