Дастурчилар ва офис ходимларига огоҳлантириш: узоқ вақт ўтириш мияни ҳақиқатдан ҳам шикастлайди. Ҳатто мунтазам жисмоний фаоллик билан шуғулланадиган одамларда ҳам, спорт кам ҳаракатли турмуш тарзининг зарарини тўлиқ бартараф эта олмайди.
Америка Хотира ва Альцгеймер касаллиги маркази мутахассислари 404 нафар кекса одамни 7 йил давомида кузатиб, уларга жисмоний фаолликни назорат қилиш учун махсус “ақлли” соатлар тақди. Бундан ташқари, иштирокчилар мунтазам равишда мия МРТ текширувидан ўтиб, хотира ва тафаккур тестларини топширди. Иштирокчилар кунига ўртача тахминан 13 соатни ўтириб ёки ётиб ўтказган. Натижалар шуни кўрсатдики, ҳаракатсиз ҳолатда узоқроқ қолганларда эпизодик хотира ёмонлашган, миянинг маълум қисмлари ҳажми камайган, шунингдек, Альцгеймер касаллигининг дастлабки босқичларига хос ўзгаришлар пайдо бўлган.
Бу боғлиқлик, айниқса, касалликка ирсий мойиллиги бўлган одамларда — APОE-ε4 гени ташувчиларида яққол намоён бўлди. Шундай қилиб, узоқ вақт ўтириш ҳақиқатан ҳам генетик омиллар ва ёш билан бир қаторда когнитив қобилиятларнинг пасайиши учун мустақил хавф омили бўлиши мумкин.
Олимлар ҳозирча ўтирган ҳолда ҳаёт кечириш нима учун айнан нейродегенератив касалликлар ривожланишини тезлаштириши мумкинлиги ҳақида аниқ жавоб бермаяпти. Бироқ бунинг бир нечта ишончли биологик изоҳлари мавжуд.
Хусусан, узоқ вақт ҳаракатсиз қолиш моддалар алмашинуви бузилиши, мияга қон оқими камайиши, яллиғланиш жараёнларини кучайтириши ва синаптик пластиклик деб аталадиган, яъни нейронларнинг мослашувчанлик ва янги алоқаларни шакллантириш қобилиятини заифлаштиришига олиб келиши мумкин. Бу омилларнинг барчаси мия тўқималарида дегенератив ўзгаришларга сабаб бўлиши эҳтимоли бор.
Қизиғи шундаки, ҳатто юқори жисмоний фаоллик ҳам кам ҳаракатли турмуш тарзининг салбий таъсирини бартараф эта олмади.
Тадқиқот муаллифи Марисса Гогнянинг таъкидлашича, кунига ярим соатлик машқлар, ҳатто улар жуда шиддатли бўлса ҳам, 15-16 соатлик ўтиришни қопламайди. Бу жисмоний фаоллик ва кундалик умумий ҳаракатни фарқлаш муҳимлигини кўрсатади: инсон мунтазам равишда спорт билан шуғулланиши мумкин, аммо қолган вақтда асосан ҳаракатсиз қолса, бундай турмуш тарзи барибир мия учун хавф туғдиради.
Мутахассислар кун давомида имкон қадар кўпроқ фаол бўлиш йўлларини топишни тавсия этади. Фаолликни энг оддий ҳаракатлар ёрдамида қўллаб-қувватлаш мумкин:
- Ҳар 30 дақиқада столдан туриб, енгил бадантарбия қилиш.
- Телефонда гаплашаётганда юриш.
- Ўтириб ҳам, тик туриб ҳам ишлаш мумкин бўлган трансформацияланадиган иш столига эга бўлиш.
- Лифт ўрнига зинапоядан фойдаланиш.
- Кириш жойидан узоқроққа автомобилни қўйиш, керакли бекатдан битта олдинги бекатда тушиб, қолган масофани пиёда босиб ўтиш.
- Стол атрофида ўтирган ҳолда жисмоний машқларни бажариш.
Олимлар таъкидлаганидек, ҳар бир қадам муҳим. Энг асосийси, фақат вақти-вақти билан спорт билан шуғулланиш эмас, балки стол атрофида ҳаракатсиз ўтириш вақтини иложи борича қисқартиришдир.
Изоҳ (0)