“АЭС — дунёдаги энг хавфсиз технологиялардан бири” — Жўрабек Мирзамаҳмудов

Энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудовдан “Лолазор” подкастида АЭС, атом энергияси ҳақида фикри сўралганида вазир “бу ҳозирги кунда технологик жиҳатдан энг хавфсиз ишлаб чиқариш жараёни” эканлигини қайд этди.

Унинг айтишича, Фукусима ва Чернобилдаги авариялар давомида аниқланган барча жиҳат ва омиллар ҳисобга олинган. Ташқи ва ички омиллар таъсирида бўлса ҳам радиация хавфи эҳтимоли жуда минимал даражага туширилган. Математик жиҳатдан эҳтимоллар назариясига кўра, авария содир бўлган тақдирда 72 соат давомида инсон иштирокисиз ишлашга қодир автоном тизимлар мавжуд.

Электр ўчирилса, совитиш тизими автоматик тарзда ишга тушиб, Чернобилга ўхшаш реакторларда қўлланиладиган эритувчи тўсиқни ишга солади. Аммо замонавий реакторларда, ҳатто эритилиш содир бўлса ҳам радиация ажралиши эҳтимоли сезиларли даражада пасайтирилган.

“Айтиб ўтганимдек, 72 соат давомида автоном тизим фалокатни олдини олишга қодир: у реакторни совитади, эритилиш жараёнини тўхтатади ва эритманинг хавфсизлик шишаланишини таъминлайди, потенциал таҳдидларни бартараф этади”, деди Жўрабек Мирзамаҳмудов.

Россия президенти Владимир Путиннинг Ўзбекистонга давлат ташрифи доирасида 27 май Жиззахда атом электр станцияси қуришдаги ҳамкорликка оид ҳукуматлараро битимга ўзгартириш киритиш тўғрисидаги баённома имзоланганди. Шу куни “Ўзатом” агентлиги ҳузуридаги “АЭС қурилиши дирексияси” ДУК ва “Росатом” тузилмасидаги “Атомстроэкспорт” АЖ инжиниринг компанияси ўртасида Ўзбекистонда кам қувватли атом электр станцияси қурилиши бўйича шартнома тузилди.

Imzoланган келишувларга асосан, Жиззах вилоятида Россия лойиҳаси асосида 330 МW қувватга эга (ҳар бири 55 МW қувватли 6 та реактордан иборат) АЭС қурилади. Станция қурилишида “Росатом” бош пудратчи бўлади, Ўзбекистон компаниялари ҳам иштирок этади.

Аксарият ижтимоий тармоқлар фаоллари АЭС хатарли эканини айтиб, унинг портлашидан хавотир билдирмоқда. Москва муҳандислик-физика институти Тошкент филиали ўқитувчиси Қосим Тўхтаохунов “Дарё”га берган интервьюсида бундай хавотирлар ўринсиз эканини айтганди.

“АЭС ва атом бомбасида бўлаётган жараёнлар мутлақо бошқа-бошқа. АЭС реакторида ҳеч қачон портлаш бўлиши мумкин эмас. Чернобилда бошқа реактор тури эди — RBМК. У ерда хавф бўлган. Фукусимада ҳам ‘кипяший’ реактор. Дунё мазкур турдаги реакторлардан воз кечган. Ҳозир ундай реакторлар қурилмаяпти. Ҳозир бутун дунёда фақатгина VVER конструкциялари қурилмоқда. Бунда хавфсизлик томонига кўпроқ эътибор берилади. Тўғри, темир ускуна бўлгандан кейин авария бўлиши мумкин. Лекин бунинг даражаси жуда паст. Атроф-муҳитга салбий таъсири кам. Чунки авариянинг олдини оладиган тизим бор”, деган эди мутахассис.

“Ўзатом” агентлиги ҳузуридаги АЭС қурилиши дирексияси директори Отабек Омонов “Дарё”га берган интервьюсида станция қурилишида хавфсизлик талаблари юқори эканлигини, АЭС қурилиш харажатларининг кўп қисми хавфсизлик таъминланиши учун сарфланишини таъкидлаганди.

Қосим Тўхтаохуновнинг сўзларига кўра, атом энергетикаси — бутун дунёнинг келажаги. Одамзодда бу технологияга ўтишдан бошқа йўл йўқ. Чунки Ер юзида углеводородлар тугамоқда. Ўзбекистон биринчи қадамни кичик АЭС қуришдан бошлади.

Прогнозларга кўра, Ўзбекистонда 2050 йилга бориб энергия ресурсларига бўлган талаб қарийб икки баравар кўпаяди.