“AES — dunyodagi eng xavfsiz texnologiyalardan biri” — Jo‘rabek Mirzamahmudov

Energetika vaziri Jo‘rabek Mirzamahmudovdan “Lolazor” podkastida AES, atom energiyasi haqida fikri so‘ralganida vazir “bu hozirgi kunda texnologik jihatdan eng xavfsiz ishlab chiqarish jarayoni” ekanligini qayd etdi.

Uning aytishicha, Fukusima va Chernobildagi avariyalar davomida aniqlangan barcha jihat va omillar hisobga olingan. Tashqi va ichki omillar ta’sirida bo‘lsa ham radiatsiya xavfi ehtimoli juda minimal darajaga tushirilgan. Matematik jihatdan ehtimollar nazariyasiga ko‘ra, avariya sodir bo‘lgan taqdirda 72 soat davomida inson ishtirokisiz ishlashga qodir avtonom tizimlar mavjud.

Elektr o‘chirilsa, sovitish tizimi avtomatik tarzda ishga tushib, Chernobilga o‘xshash reaktorlarda qo‘llaniladigan erituvchi to‘siqni ishga soladi. Ammo zamonaviy reaktorlarda, hatto eritilish sodir bo‘lsa ham radiatsiya ajralishi ehtimoli sezilarli darajada pasaytirilgan.

“Aytib o‘tganimdek, 72 soat davomida avtonom tizim falokatni oldini olishga qodir: u reaktorni sovitadi, eritilish jarayonini to‘xtatadi va eritmaning xavfsizlik shishalanishini ta’minlaydi, potensial tahdidlarni bartaraf etadi”, dedi Jo‘rabek Mirzamahmudov.

Rossiya prezidenti Vladimir Putinning O‘zbekistonga davlat tashrifi doirasida 27-may Jizzaxda atom elektr stansiyasi qurishdagi hamkorlikka oid hukumatlararo bitimga o‘zgartirish kiritish to‘g‘risidagi bayonnoma imzolangandi. Shu kuni “O‘zatom” agentligi huzuridagi “AES qurilishi direksiyasi” DUK va “Rosatom” tuzilmasidagi “Atomstroyeksport” AJ injiniring kompaniyasi o‘rtasida O‘zbekistonda kam quvvatli atom elektr stansiyasi qurilishi bo‘yicha shartnoma tuzildi.

Imzolangan kelishuvlarga asosan, Jizzax viloyatida Rossiya loyihasi asosida 330 MW quvvatga ega (har biri 55 MW quvvatli 6 ta reaktordan iborat) AES quriladi. Stansiya qurilishida “Rosatom” bosh pudratchi bo‘ladi, O‘zbekiston kompaniyalari ham ishtirok etadi.

Aksariyat ijtimoiy tarmoqlar faollari AES xatarli ekanini aytib, uning portlashidan xavotir bildirmoqda. Moskva muhandislik-fizika instituti Toshkent filiali o‘qituvchisi Qosim To‘xtaoxunov “Daryo”ga bergan intervyusida bunday xavotirlar o‘rinsiz ekanini aytgandi.

“AES va atom bombasida bo‘layotgan jarayonlar mutlaqo boshqa-boshqa. AES reaktorida hech qachon portlash bo‘lishi mumkin emas. Chernobilda boshqa reaktor turi edi — RBMK. U yerda xavf bo‘lgan. Fukusimada ham ‘kipyashiy’ reaktor. Dunyo mazkur turdagi reaktorlardan voz kechgan. Hozir unday reaktorlar qurilmayapti. Hozir butun dunyoda faqatgina VVER konstruksiyalari qurilmoqda. Bunda xavfsizlik tomoniga ko‘proq eʼtibor beriladi. To‘g‘ri, temir uskuna bo‘lgandan keyin avariya bo‘lishi mumkin. Lekin buning darajasi juda past. Atrof-muhitga salbiy taʼsiri kam. Chunki avariyaning oldini oladigan tizim bor”, degan edi mutaxassis.

“O‘zatom” agentligi huzuridagi AES qurilishi direksiyasi direktori Otabek Omonov “Daryo”ga bergan intervyusida stansiya qurilishida xavfsizlik talablari yuqori ekanligini, AES qurilish xarajatlarining ko‘p qismi xavfsizlik taʼminlanishi uchun sarflanishini ta’kidlagandi.

Qosim To‘xtaoxunovning so‘zlariga ko‘ra, atom energetikasi — butun dunyoning kelajagi. Odamzodda bu texnologiyaga o‘tishdan boshqa yo‘l yo‘q. Chunki Yer yuzida uglevodorodlar tugamoqda. O‘zbekiston birinchi qadamni kichik AES qurishdan boshladi.

Prognozlarga ko‘ra, O‘zbekistonda 2050-yilga borib energiya resurslariga bo‘lgan talab qariyb ikki baravar ko‘payadi.