Yerning aylanish parametrlarini aniq hisoblash bilan shug‘ullanuvchi astrofizik Grem Jons bashorat qildiki, joriy yozda sayyora tarixidagi eng qisqa kunlar qayd etiladi. Bu 9-iyul, 22-iyul yoki 5-avgustda yuz beradi.
-7z3_LuSs.avif)
Sutka davomiyligini o‘lchash uchun olimlar o‘ta aniq atom soatlaridan foydalanadi, ular Yerning aylanish tezligidagi og‘ishni millisekundlarda baholashga imkon beradi. Standartdan 24 soat yoki 86,400 soniya ko‘rinishidagi anomaliya hisoblanadi. Shu bilan birga, Oy o‘z orbitasi bo‘ylab harakatlanib, Yer ekvatori tekisligiga nisbatan shimol yoki janubga eng ko‘p og‘ganda Yer tezroq aylanishi kuzatildi. Uning orbitasi u bilan bir necha gradusga mos kelmaydi.
So‘nggi besh yil ichida har yili eng qisqa sutka nishonlanmoqda. 2020-yilda ular standartdan 1,05 millisekundga kam bo‘lgan, o‘tgan yili 5-iyulda esa 1,66 millisekundga og‘ish qayd etilgan. Bu qiymat hali ham rekord hisoblanadi. Bunday anomaliya ahamiyatsizdek ko‘rinadi, ammo sayyora miqyosida katta ilmiy ahamiyatga ega.
Joriy yilgi prognoz Oyning hisoblangan holatidan kelib chiqib tuzildi. 9-iyul, 22-iyul va 5-avgust kunlari u ekvator tekisligidan eng kuchli og‘ishi kutilmoqda. Biroq bu Yerning aylanish tezligiga taʼsir qiluvchi yagona omil emas, shuning uchun aniq xulosalar chiqarishga hali erta.
Mutaxassislar bunday paytlarda Yer aylanishining tezlashishi hodisasini uzil-kesil tushuntirib bera olmaydi. Ko‘pgina olimlar buni sayyora qaʼrida sodir bo‘layotgan jarayonlar bilan bog‘liq deb hisoblashadi.
Uzoq muddatli o‘zgarishlarga kelsak, Oy aslida Yerning aylanishini sekinlashtiruvchi omildir. Taxminan 4,5 milliard yil davomida sayyorada kunning davomiyligi uch soatdan olti soatgacha bo‘lgan. Oyning ko‘tarilish kuchlari okeanlarni deformatsiyalaydi, Yer esa harakat momentining bir qismini yo‘qotadi. Sunʼiy yo‘ldosh bu energiyani go‘yo yutadi, bu esa o‘z navbatida uning orbitasini kengaytiradi. Shu sababli Oy har yili bizdan taxminan 3,78 santimetrga uzoqlashmoqda.
Ayni vaqtda Oy Yer atrofini bir marta aylanib chiqishi uchun taxminan 27 kun kerak bo‘ladi. Lekin ular sinxronizatsiyaga intilishadi. Bir kun kelib buning iloji bo‘lar va shunda yo‘ldosh har doim faqat Yerning bitta yarim sharidan kuzatilgan bo‘lar edi. Ammo amalda bunday bo‘lmaydi, chunki bunday moslashuv uchun taxminan 50 milliard yil kerak bo‘ladi. Taxminan 4 milliarddan keyin Yer va Oy, ehtimol, Quyoshning yo‘q bo‘lishi tufayli yo‘q bo‘ladi.
Izoh (0)