• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12531.78
    • RUB159.82
    • EUR14538.12
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +21°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Koinot

    Marsni tadqiq qilish tarixidagi eng muvaffaqiyatli loyiha. 4-yanvar – “Spirit” marskezari qizil sayyoraga qo‘ngan kun

    Bugunga kelib, Marsni tadqiq qilish borasida NASA barchadan o‘zib ketdi. Qizil sayyora tomon NASA yo‘llagan marskezarlar Yerga qimmatli ma’lumotlarni yuborib kelmoqda va ulardan biri – Curiosity marskezari hozirda ham qo‘shni sayyora sirtini tekshirishda davom etmoqda, hozircha u Marsda yolg‘iz qoldi. Yaqin orada unga yana bir sherik – Perseverance qo‘shiladi. Uni NASA o‘tgan yilning iyul oyida start olgan navbatdagi Mars missiyasi doirasida uchirgan bo‘lib, u ham BAA va Xitoyning ko‘zlagan Mars missiyalari singari qo‘shni sayyoradan hayot alomatlarini izlaydi.

    Perseverance marskezari shu yilning fevral oyida (mo‘ljalga ko‘ra 18-fevralda) Marsga yetib borishi va ohista qo‘nishni amalga oshirishi kutilyapti. Ungacha esa biz yaqin o‘tmishda katta muvaffaqiyat bilan amalga oshirilgan boshqa Mars missiyalaridan biri – Spirit marskezari faoliyati haqida to‘xtalib o‘tamiz. Chunki bugun, 4-yanvar kuni Spiritning Marsga qo‘nganiga naq 17 yil to‘ldi!

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Ingliz tilidan xabardor odamlar yaxshi biladiki, “spirit” bu – “ruh” degan ma’noni anglatadi. Bu nomni marskezarga o‘sha paytda 9 yoshda bo‘lgan o‘quvchi qiz taklif qilgan edi. NASA, odatda, shu kabi yirik missiyalarga nom qo‘yish uchun bolalar o‘rtasida tanlov uyushtiradi va bolalar taklif qilgan nomlar ichidan eng maqbuli tanlab olinadi. Aslida esa Spirit marskezarining haqiqiy ilmiy nomi MER-A bo‘lib, u MER-B’ning egizagidir. Ilmiy nomning o‘zi esa “Mars Exploration Rover A” so‘zlarining bosh harflaridan yasalgan (darvoqe, MER-B’ga esa tanlovda bolalardan kelgan Opportunity nomi berilgan edi).

    Spirit 2003-yilning 10-iyun kuni Kanaveral burnidan uchirildi va 185 kg massaga ega edi. Yadroviy yoqilg‘i asosida ishlagan o‘zidan avvalgi marskezarlardan farqli o‘laroq, Spirit quyosh panellaridan olingan elektr energiyasi hisobidan ishlaydi va bir necha xil yuqori aniqlikdagi kameralar (mikrokamera, navigatsiya kamerasi, xavfni sezish kamerasi, panorama kamerasi), spektrometrlar (alfa-zarralar spektrometri, emission spektrometr, gamma spektrometri, infraqizil spektrometr), toshlarni ishqalashga mo‘ljallangan asbob hamda ma’lumotlarni Yerga uzatishga xizmat qiluvchi antenna bilan jihozlandi.

    1990-yillarning eng ilg‘or kompyuter texnologiyalari qo‘llangan ushbu marskezarning axborotni qayta ishlash va uzatish ko‘rsatkichlari hozirgi smartfonlarnikidan ancha past edi. Xususan, u atigi 128 mb operativ xotira va kuniga 25 mb ma’lumot uzatish tezligiga ega bo‘lgan xolos. Lekin bu ko‘rsatkich o‘sha payt uchun haqiqatan ham yuqori darajali sanalar edi.

    Spirit marskezari NASA va umuman Marsni tadqiq qilish tarixidagi eng muvaffaqiyatli loyihalardan biri bo‘lgan deyish mumkin. Uni muhandislar 90 sol (Mars kuni) ishlab berishiga mo‘ljallab loyihaladi va dasturlashdi. U belgilangan hudud – Gusev va Erebus kraterlaridagi tog‘ jinslarini va tuproq tarkibini o‘rganishi, minerallarni tadqiq qilishi, mahalliy geologik relyefning kimyoviy strukturasini tekshirishi hamda sayyora sirtining panorama suratlarini olib Yerga yuborishi rejalashtirilgandi.

    2004-yilning 4-yanvar sanasida Marsga yetib borgan Spirit belgilangan koordinata nuqtasidan biroz og‘ish bilan yengil qo‘nishni amalga oshirdi. U parashyut vositasida tushib kelishdan keyin sayyora sirtiga urilib buzilmasligi uchun himoya yostiqchalari orqali asta-sekinlik bilan to‘xtatib olindi. Himoya yostiqchalari xuddi koptok singari shishirilgani sababli, o‘z ustida turgan marskezar bilan birga naq 28 marta sapchib keyin tinch holatga o‘tdi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Spirit belgilangan koordinata nuqtasidan taxminan 13 km nariga borib to‘xtadi va ochildi. Uning ochilgan joyi ham birinchi marta sayyora sirtiga tegingan nuqtasidan 300 metrcha narida edi. U shu kunning o‘zidanoq Yerga Marsning ajoyib va juda tiniq sifatli panorama suratlarini yuborishni boshladi. Biroq oradan ko‘p o‘tmay, aniqrog‘i, 21-yanvar kuni Spirit to‘satdan aloqaga chiqmay qo‘ygani NASA mutaxassislarini qattiq cho‘chitdi.

    Ko‘rilgan tezkor choralar natijasida, Spiritdagi nosozlik uning dasturiy ta’minotidagi bag tufayli ekani ma’lum bo‘ldi va dasturchilar bu muammoni bartaraf etib, operativ ravishda maxsus patch bilan dasturni qayta yuklashdi. Natijada, 5-fevral sanasidan boshlab Spirit yana to‘laqonli faoliyat boshladi. Shundan keyin Spirit Mars sirtida deyarli nosozliklarsiz (bitta old g‘ildiragi yaxshi ishlamay qolganini aytmaganda) naq 2 210 Mars kuni mobaynida muhim tadqiqotlar olib bordi. Bizning Yer hisobi bilan olganda esa bu 6 yil, 2 oy va 19 kun degani bo‘ladi. Bu reja qilingan 1,5 oy muddatdan benihoya katta farq bilan olingan yutuqdir.

    Shu davr mobaynida Spirit Mars sirtida 7,7 km masofani bosib o‘tdi. Uning missiyasidagi asosiy natijalarga qisqacha to‘xtaladigan bo‘lsak, u 2004-yilda ilk bora Mars sirtida suv mavjud bo‘lishi ehtimolini payqadi. 2005-yilda esa u Mars gurunti tarkibidan oltingugurt va suv qoldiqlarini aniqladi. Shuningdek, u Marsda qadimda faol bo‘lgan vulqon otilishlarining aniq izlarini hamda meteorit zarbalarining tuproqda qoldirgan belgilarini topdi. Shuningdek, 2007-yilda Spirit Marsda kremniyli tuproq mavjudligini aniqladi. Bu Yer sharoitida ham mavjud bo‘lgan va shisha tayyorlash uchun asosiy xomashyo bo‘lib xizmat qiladigan tuproq turidir.

    Spirit 2009-yilning 1-may sanasida Marsdagi yumshoq tuproqqa botib qoldi va harakatlana olmay, statsionar rejimda ishlashga majbur bo‘ldi. Uni botib qolgan joyidan chiqarishga bo‘lgan barcha urinishlar besamar ketdi. Shu tariqa, 2010-yilning 22-martida oxirgi marta aloqaga chiqqan marskezar, o‘zining missiyasiga yakun yasadi. Mutaxassislar 2011-yilda ham uni qayta jonlantirishga urinib ko‘rdi. Lekin bu safar ham hammasi bekor ketgach, NASA Spirit missiyasining faoliyati uzil-kesil yakunlanganini e’lon qildi.

    Muzaffar Qosimov tayyorladi.

    04.01.2021, 21:50   Izoh (0)   14941
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    2021-yilda Yer aholisi to‘rtta Quyosh va Oy tutilishiga guvoh bo‘ladi

    30.12.2020, 19:24

    NASA oyoq kiyim qutisidek keladigan planetoxodni sinovdan o‘tkazdi (video)

    30.12.2020, 10:57

    Hubble spiralsimon yorqin galaktikani suratga oldi

    29.12.2020, 19:41

    NASA “Perseverans” marsoxodining Marsga qanday qo‘nishi tasvirlangan animatsiya bilan bo‘lishdi. Ikki oydan so‘ng bu amalda sinaladi

    25.12.2020, 19:26

    Video: Xitoyga ulkan meteorit quladi

    25.12.2020, 15:27

    NASA’dan Yangi yil kayfiyati: “Rojdestvo archasi” yulduzlar to‘plami qanday ko‘rinishga ega?

    24.12.2020, 08:59
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    "Eco Expo Central Asia 2025" doirasida xalqaro ekologik tashabbuslar birlashmoqda


    Oqtepa Lavash “Kalmar o‘yini” asosida Dalgona Boksini chiqardi


    “Wyndham Garden Charvak” kurort majmuasi qurilishi qanday kechayotganini ko‘rsatdi


    Click & Smart Business (sobiq UZKASSA): biznes muvaffaqiyati va mijozlar qulayligi uchun hamkorlik


    Toshkent shahar hokimligi ko‘magida 2025-yil 2-4-oktyabr kunlari CAEx HoReCa & UzFPT ko‘rgazmasi bo‘lib o‘tadi


    Market Yandex Go Samarqandda ishga tushdi


    Anorbank va Beelab O‘zbekiston raqamli banking bozorida hamkorlik o‘rnatdi


    Toshkent va Bangkok o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri aviaqatnov: Centrum Air yangi xalqaro yo‘nalishni ishga tushiradi 


    “S&P” O‘zbekiston Milliy Bankining rеyting prognozini “ijobiy”ga ko‘tardi 


    O‘zbekiston terma jamoasining dunyodagi eng yirik sport tadbiriga chiqishi Kia brendining mavqeini yanada mustahkamlashga xizmat qiladi 


    Paynet xizmatlari endi Kapitalbank bankomatlarida mavjud


    “Mikrokreditbank” ATB IX Germaniya-O‘zbekiston biznes forumi doirasida ODDO BHF bank bilan 50 million dollarlik shartnoma imzoladi


    BYD Astana Motors rasmiy dilerlik tarmog‘i Toshkentdagi barcha beshta dilerlik markazida "Best Buy Day" tadbirini o‘tkazadi


    American University of Technology (AUT) 28-iyun - Ochiq eshiklar kuniga taklif etadi


    Savdo, fintex va “yashil” loyihalar: Octobank Xitoy bilan hamkorlikni qanday yo‘lga qo‘ymoqda

     

    Tavsiya etamiz

    “Trampning Titanigi to‘xtaydi” — Eron elchisi

    25 iyun, 13:39

    AQSHning Yaqin Sharqdagi harbiy bazalari soni nechta va qayerda joylashgan?

    24 iyun, 19:05

    Vashington Tehronga qarshi harbiy kampaniyadan Xitoy va Rossiyani jilovlashda foydalanmoqchimi? Mintaqamizni nimalar kutadi?

    19 iyun, 22:05

    Chelyabinskka qulagan meteorit — 540 kiloli osmon jismi qanday topilgan edi?

    19 iyun, 13:31
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Joy hammaga yetardi: Jeyms Kemeronga ko‘ra, “Titanik” yo‘lovchilarining omon qolish imkoniyati bo‘lgan

    Kino | 25 iyun, 23:50

    “XVJ O‘zbekiston iqtisodiyotiga soliq yukini oshirishni taklif qilmoqda. Izohga hojat yo‘q” — Yuliy Yusupov

    O‘zbekiston | 25 iyun, 23:38

    Eʼtiborsiz qoldirmaslik kerak bo‘lgan D vitamini tanqisligining 9 ta belgisi

    Maslahatlar | 25 iyun, 23:10

    Sochingizga zarar yetkazadigan tungi odatlar

    Go‘zallik | 25 iyun, 22:50

    “Daryo” dayjesti: 25-iyunning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 25 iyun, 22:30

    Oddiy va kamtar: boyligini ko‘z-ko‘z qilmaydigan turk aktyor va aktrisalari

    Kino | 25 iyun, 22:03
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.