Amerikalik milliarder Ilon Maskning prezidentlik lavozimiga kirishgan Donald Tramp inauguratsiyasidan keyingi qo‘l bilan qilgan ishorasi e’tibor markazida bo‘ldi. Milliarder o‘z nutqi davomida ikki marta “natsistcha salom” va “natsistcha salyut”ga o‘xshash ishora qildi. Bu ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy tarmoqlarda qizg‘in muhokamalarga sabab bo‘ldi.
Tegishli vaziyat Vashingtondagi Capital One Arenada tomoshabinlar oldida yuz bergan. Milliarder tarafdorlariga Trampning g‘alabasiga qo‘shgan hissasi uchun minnatdorlik bildirgan:
Bu saylovlar haqiqatan ham muhim. Men buni amalga oshirganingiz uchun shunchaki rahmat aytmoqchiman. Rahmat. Qalbim siz bilan. Siz tufayli sivilizatsiyaning kelajagi ta’minlangan, degan Mask.
Nutqining oxirida u qo‘lini yuragiga qo‘ygan va keskin harakat bilan uni yuqoriga o‘ngga ko‘targan. U mazkur imo-ishorani auditoriyaning boshqa qismiga ham takrorlagan. Ushbu holat olqishlar bilan kutib olingan, ammo Ilon Maskning ishorasi natsistslarga xosligi uchun muhokamalarga sabab bo‘lgan.
FoxNews tomonidan olib borilgan translyatsiyada Maskning qo‘li bilan qilgan ishorasi aniq aks etgan:
Fox News’ning jonli efirida ushbu lahzalarning to‘liq ko‘rsatilgani alohida e’tiborga loyiqdir. Biroq telekanal keyinroq Maskning bahsli imo-ishoralari aks etgan kadrlarni qirqib tashlagan. Bu qaror tomoshabinlar va jurnalistlarda savol uyg‘otgan, ular Fox News’ning rasmiy platformalarida to‘liq videoning yo‘qligini qayd etgan:
Natsistcha salom— Uchinchi Reyxda Adolf Gitler shaxsiga sig‘inishning bir qismi sifatida keng qo‘llangan ishora. U o‘ng qo‘lni kaftni to‘g‘rilagan holda taxminan 45 daraja burchak ostida oldinga ko‘tarishdan iborat edi. Bu imо-ishоrаgа “Heil Hitler!” (“Gitlerga shon-sharaflar!”) so‘zlari, ba’zan esa faqat “Heil!” hamroh bo‘lgan. Bu marosim rasman “Deutscher Gruß” (“nemischa salomlashish”) deb atalgan va davlat muassasalari, tashkilotlarida majburiy bo‘lgan.
“Fashistlar salyuti”
Bu salomlashish ko‘pincha yozma murojaatlarda, ayniqsa, xatlar, buyruqlar va e’lonlarning oxirida ishlatilgan, bunda “Heil Hitler!” iborasi tasdiqlash formulasi sifatida qo‘llangan. Bunday amaliyot davlat targ‘ibotining bir qismi bo‘lib, fyurerga sig‘inishni Germaniya ijtimoiy hayotida mustahkamlashga xizmat qilgan.
Dastlab sadoqat va birlikni ifodalovchi belgi sifatida taqdim etilgan bu ishora vaqt o‘tishi bilan totalitarizm, tajovuzkorlik va inson huquqlarining buzilishi bilan bog‘liq bo‘lgan natsizm mafkurasining ramziga aylangan.
Rim salyuti nima?
Rim salyuti — bu o‘ng qo‘lni oldinga cho‘zib, kaftni pastga yoki yerga parallel qilib ko‘rsatilgan ishora. Ba’zida qo‘l yuqoriga burchak ostida ko‘tariladi. Bu ishoraning Qadimgi Rimdan kelib chiqqani haqidagi keng tarqalgan fikrga qaramay, tarixiy manbalar uning antik davrda umumiy salom sifatida qo‘llanilganini tasdiqlamaydi.
Ayrimlar Ilon Mask AQSH bayrog‘iga sodiqlik qasamyodiga — “Bellami salyuti”ga ishora qilgan bo‘lishi mumkinligini aytmoqda. Ushbu marosimda o‘ng qo‘l keskin yuqoriga ko‘tarilib, bayroqqa qarab yo‘naltiriladi. Bu marosimni birinchi marta Frensis Bellami 1892-yil 12-oktyabrda Kolumb kunida amalga oshirgan.
Mask nima demoqda?
Amerikalik milliarder abylovlar ortidan o‘z raqiblarini “yaxshiroq iflos hiylalar” o‘ylab topishga chaqirdi. U “Har kim — Gitler” ruhidagi hujumlar eskirganini ta’kidladi. Biroq u o‘z ishorasi bilan nimani nazarda tutganiga aniqlik kiritmadi.
Izoh (0)