“Halok bo‘lganlardan omon qolganlar ko‘p” — shassi ochilmay qolishi oqibatida ro‘y bergan aviahalokatlar

29-dekabr kuni Tailanddan Janubiy Koreyaga uchib kelgan samolyot aeroportga shassisiz qo‘ngani tufayli avvaliga yonib, so‘ngra ikkiga bo‘linib ketdi. So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, bortda bo‘lgan 175 nafar yo‘lovchi va 6 nafar ekipaj a’zosidan 179 kishi halok bo‘lgan. Faqatgina ikki kishi — bir yo‘lovchi va ekipaj a’zolaridan biri omon qolgan.

Dunyo tarixida havo laynerlarining shassisi ochilmay qolishi tufayli ro‘y bergan aviahalokatlar talaygina. Raqamlarga ko‘ra, ularda qurbon bo‘lganlardan ko‘ra, omon qolganlar soni ko‘proq. “Daryo” ana shunday hodisalarning tafsilotlarini bitta maqolada jamladi.

Jeju Air aviakompaniyasining Boeing 737-800 samolyoti (2024-yil 29-dekabr)

• Reys: 7C2216
• Yo‘nalish: Bangkok – Muan
• Qurbonlar: 179 kishi
• Omon qolganlar: 2 kishi
• Hodisa tafsilotlari: Hodisa sabablari hozircha ma’lum emas. Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, samolyot qushlar bilan to‘qnashuv tufayli boshqaruvni yo‘qotgan bo‘lishi mumkin. Yonhap ma’lumotiga ko‘ra, shu sabab tufayli shassini boshqarish tizimi ishdan chiqqan.

Nordwind Airlines aviakompaniyasining Boeing-737 samolyoti (2023-yil 22-avgust)

• Reys: NWS5547
• Yo‘nalish: Moskva (Sheremetyevo) – Antaliya
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Samolyot Antaliya aeroportiga yaqinlashganda, shassi tizimida nosozlik aniqlangan. Uchuvchilar qo‘shimcha choralar ko‘rib, samolyotni muvaffaqiyatli qo‘ndirishgan. Bortdagi yo‘lovchilar va ekipaj a’zolari orasida jabrlanganlar yo‘q.

Utair aviakompaniyasining Boeing 737 samolyoti (2018-yil 1-sentyabr):

• Reys: Moskva—Sochi
• Yo‘nalish: Moskvadan Sochiga
• Qurbonlar: Yo‘q
• Jarohatlanganlar: 18 kishi
• Hodisa tafsilotlari: Qo‘nish chog‘ida shassi bilan bog‘liq muammo tufayli samolyot pastki qismida qattiq shikastlandi. Bu holatda yong‘in sodir bo‘ldi, lekin barcha yo‘lovchilar va ekipaj evakuatsiya qilindi.

Bek Air aviakompaniyasining Fokker 100 samolyoti (2016-yil 27-mart):

• Yo‘nalish: Qizilo‘rdadan Ostonaga
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Samolyot Ostona aeroportiga yaqinlashganda, old shassi ochilmay qolgani aniqlandi. Uchuvchilar bir necha marta shassini ochishga urinishsa-da, ammo buning uddasidan chiqisha olmaydi. Oqibatda samolyot old shassisiz qo‘ndiriladi. Bortdagi 116 nafar yo‘lovchi va 5 nafar ekipaj a’zosidan hech kim jabrlanmaydi. Qo‘nish chog‘ida samolyotning metall konstruksiyalari betonga ishqalanib, uchqun chiqaradi, biroq yong‘in sodir bo‘lmaydi.

JetBlue aviakompaniyasining Embraer-190 samolyoti (2016 yil 25 mart)

• Yo‘nalish: Nyu York – Nassau (Bagam orollari poytaxti)
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Uchuvchilar qo‘nishdan avval, samolyot old shassisida nosozlik borligini aytishgan. Samolyotda bo‘lgan 93 yo‘lovchi va ekipajning 4 nafar a’zosidan hech kim jabrlanmagan.

Orenburg havo yo‘llari aviakompaniyasining Boeing 777 samolyoti (2016-yil 10-fevral):

• Yo‘nalish: Punta Kana – Moskva
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Moskvaga parvoz qilayotgan havo layneri favqulodda qo‘nishga majbur bo‘lgan. Dominikan Respublikasining Punta-Kana aeroportidan endigina uchgan samolyotning 5 km balandlikka ko‘tarilganda motori ishdan chiqqan. Boeing qo‘nayotgan chog‘da uning shassisidan deyarli asar ham qolmagandi. Samolyot bortidagi 346 yo‘lovchi va ekipaj a’zolari tirik qolgan.

SkyWest Airlines aviakompaniyasining Bombardier SRJ200 samolyoti (2015-yil 11-mart):

• Yo‘nalish: Monterrey – Los Anjeles
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Samolyot shassisi manzilga bir necha daqiqa qolganda ishdan chiqqan. Komandirning mohirligi aviahalokatning oldini olishga sabab bo‘ladi. Undagi 40 yo‘lovchi va 3 ekipaj a’zosi omon qolgan.

LOT Polish Airlines aviakompaniyasining Boeing 767 samolyoti (2011-yil 1-noyabr):

• Yo‘nalish: Nyu York –Varshava
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Qo‘nish vaqtida shassi oxirigacha ochilmagan. Uchuvchilar samolyotni shassi ochilmagan holda qo‘ndirishga muvaffaq bo‘lishgan. Hodisa davomida hech kimga ziyon yetmagan.

IranAir kompaniyasining aviakompaniyasining Boeing 727 samolyoti (2011-yil 8-oktyabr):

• Yo‘nalish: Moskva — Tehron
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Tehronga qo‘nish arafasida samolyotning old shassisi ishdan chiqadi. Eronlik uchuvchi yirik aviahalokatning oldini olishning uddasidan chiqadi va 113 nafar yo‘lovchi omon qoladi.

“Alrosa” aviakompaniyasining Tu-154M samolyoti (2010-yil 7-sentyabr)

• Reys: 6R-514
• Yo‘nalish: Polyarniy (RF Murmansk oblasti) — Moskva
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Parvoz vaqtida samolyotning elektr ta’minoti to‘satdan ishdan chiqdi, bu esa shassi va boshqa tizimlarning ishlashida muammolarga olib keldi. Uchuvchilar samolyotni Ijma daryosi yaqinidagi tashlandiq qo‘nish maydoniga qo‘ndirishga majbur bo‘lishdi. Barcha 81 yo‘lovchi va ekipaj a’zolari omon qoldi, hech kim jarohatlanmadi.

British Airways aviakompaniyasining Boeing 777 samolyoti (2008-yil 17-yanvar):

• Yo‘nalish: Pekin – London
• Qurbonlar: Yo‘q
• Omon qolganlar: 47 kishi yengil jarohat olgan
• Hodisa tafsilotlari: Hodisaga samolyot yoqilg‘isida muz kristallari hosil bo‘lishi sabab bo‘lgan, bu esa isitish tizimi issiqlik almashtirgichining tiqilib qolishiga olib kelgan. Dvigatellarga yoqilg‘i yetib kelmagani oqibatida samolyot Xitrou aeroportiga qattiq qo‘nishiga to‘g‘ri kelgan. Natijada shassi sinib ketgan va layner uzoq masofaga sudralib borgan. Omadli tasodif tufayli yong‘in kelib chiqmagan va barcha omon qolgan. 

SAS (Scandinavian Airlines) aviakompaniyasining Bombardier Dash 8-400 (Q400) samolyoti (2007-yil 12-sentyabr):

• Yo‘nalish: Kopengagen — Stokgolm
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Qo‘nish paytida samolyot shassisi ochilmagan. Uchuvchilar samolyotni muvaffaqiyatli qo‘ndirishga erishgan. Tergov xulosasiga ko‘ra, halokatga shassining yuqori bosimli yuvish vositalaridan foydalangani, u korroziyaga qarshi qoplamani yuvib tashlagani sabab bo‘lgan.

SAS (Scandinavian Airlines) aviakompaniyasining MD-80 samolyoti (2007-yil 27-oktyabr):

• Yo‘nalish: Kopengagen — Stokgolm
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Qo‘nish paytida samolyotning old shassisi ochilmay qolgan. Uchuvchilar samolyotni muvaffaqiyatli qo‘ndirishga erishgan. Yo‘lovchilar va ekipajga ziyon yetmagan.

JetBlue Airways aviakompaniyasining Airbus A320 samolyoti (2005-yil 21-sentyabr):

• Reys: 292
• Yo‘nalish: Burbank (Kaliforniya) – Nyu York
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Parvozdan so‘ng samolyotning old shassisi noto‘g‘ri holatda qotib qolgani aniqlanadi. Uchuvchilar Los-Anjeles xalqaro aeroportiga qo‘nishga qaror qilishadi. Qo‘nish paytida old shassi 90 daraja burilgan holda bo‘lsa-da, layner muvaffaqiyatli qo‘ndirildi va hech kim jabrlanmaydi.

China Eastern Airlines aviakompaniyasining MD-11 samolyoti (1999-yil 22-avgust):

• Aviakompaniya: China Eastern Airlines
• Yo‘nalish: Shanxay – Gongkong
• Qurbonlar: 3 kishi
• Omon qolganlar: 312 kishi
• Hodisa tafsilotlari: Qo‘nish paytida samolyot yon tomonga og‘ib ketgan, samolyot shassisi sinib ketgani sababli yong‘in kelib chiqqan. 

Tu-124 samolyotining Neva daryosiga qo‘nishi (1963-yil 21-avgust):

• Aviakompaniya: “Aeroflot”
• Yo‘nalish: Tallin—Moskva
• Qurbonlar va jarohatlanganlar: Yo‘q
• Hodisa tafsilotlari: Parvozdan so‘ng old shassi ochilmay qolgani ma’lum bo‘ldi. Uchuvchilar yoqilg‘i tugab borayotgani sababli samolyotni Neva daryosiga qo‘ndirishga qaror qilishgan va ushbu vazifani a’lo darajada uddalashgan. Hodisada hech kim jarohat olmagan, uchoq bortidagi ellikdan ortiq yo‘lovchi va ekipaj a’zolarining bari omon qolgan.