S&P O‘zbekiston reytingini “BB-” darajasida saqlab qoldi, biroq prognozni oshirdi

S&P Global Ratings xalqaro reyting agentligi O‘zbekiston suveren kredit reytingi bahosini “BB-” darajasida saqlab qoldi, lekin reyting prognozini “salbiy”dan “barqaror”ga oshirdi. Bu haqda Moliya vazirligi matbuot xizmati kompaniya hisobotiga tayanib xabar berdi.

Agentlik tomonidan O‘zbekistonga suveren kredit reyting ilk bor 2018-yil 21-dekabrda berilgan. Agentlik har yili ikki marta O‘zbekistonning suveren kredit reytingini qayta baholaydi va baholash jarayonida respublikadagi so‘nggi iqtisodiy yangiliklar bilan tanishadi.

2020-yil iyun oyidan beri S&P reyting agentligi tomonidan 21 ta mamlakatning kredit reytingi pasaytirilgan va 13 ta mamlakatning, jumladan, O‘zbekistonning reyting prognozini “salbiy”ga tushirilgan edi.

Mazkur qaror so‘nggi ikki yilda O‘zbekiston tashqi qarzining nisbatan yuqori sur’atlarda o‘sgani bilan izohlangandi. Shu bilan birga, kelgusi 12 oy davomida mamlakat tashqi qarzining o‘sish sur’ati barqarorlashmagan taqdirda O‘zbekiston kredit reytingini pasaytirishi mumkinligi ma’lum qilingan edi.

2021-yilning 10−11-may kunlari tashkil etilgan konferens-qo‘ng‘iroqlarda Moliya vazirligi, Markaziy bank va Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligining mutasaddi rahbarlari tomonidan respublikadagi makroiqtisodiy vaziyat va amalga oshirilayotgan islohotlar borasida ma’lumot taqdim etilgan.

Ushbu konferens-qo‘ng‘iroqlardan so‘ng S&P reyting agentligining kredit qo‘mitasi uchrashuvi bo‘lib o‘tgan va mazkur qo‘mita O‘zbekistonning reyting prognozini quyidagi sabablarga ko‘ra, “salbiy”dan “barqaror”ga oshirishga qaror qilgan.

Agentlikka ko‘ra, iqtisodiy o‘sishga asosiy sabab COVID-19 bilan bog‘liq cheklovlarga qaramay qishloq xo‘jaligi va sanoat sohalarining faoliyat yuritgani, yirik infratuzilma va investitsiya loyihalarining amalga oshirilishi hamda hukumatning iqtisodiyotni rag‘batlantirish uchun ko‘rgan tezkor choralari bo‘lgan.

2021-yilda O‘zbekiston iqtisodiyoti 4,8 foizga o‘sishi prognoz qilingan bo‘lib, xizmatlar sektori asosiy o‘sish drayveri bo‘lishi agentlik tomonidan taxmin qilinmoqda.

Xususan, “Davlat budjeti to‘g‘risida’gi qonunda davlat tashqi qarziga yillik limit (5 milliard dollar) va davlat qarzining eng yuqori miqdorining (yalpi ichki mahsulotga nisbatan 60 foiz) belgilangani, shuningdek, davlat qarzi hisobidan moliyalashtiriladigan loyihalarni tanlab olishga nisbatan yanada “talabchan” qoidalar tatbiq etilgani agentlik tomonidan ijobiy baholangan.

Shuningdek, 2017-yildan buyon hukumat islohotlar va iqtisodiy modernizatsiya bo‘yicha o‘z oldiga qo‘ygan maqsadlarida sezilarli ravishda ildamlagani ham qayd etilgan.

Mazkur islohotlar iqtisodiyotning ishlab chiqarish samaradorligi hamda hukumatning institutsional salohiyatini yaxshilashiga ishonch bildirmoqda.

S&P’ning kutilmalariga nisbatan O‘zbekistonning fiskal pozitsiyasi 2020−2021-yillarda yaxshilangan. Qayd etilishicha, 2020-yil mobaynida oltin narxining yuqoriligi davlat tushumlari va tashqi balansini qo‘llab-quvvatlab, umumiy fiskal defitsitning kutilganidan kamroq bo‘lishiga sabab bo‘ldi (2020-yil yakuniga umumiy fiskal defitsit 4,5 foizni tashkil etdi).

Natijada budjetni qo‘llab-quvatlash uchun jalb qilingan mablag‘larning bir qismi tejalib, hukumat aktivlari miqdorining oshishiga erishilgan. Bu, o‘z navbatida, sof davlat qarzining yalpi ichki mahsulotga nisbatining barqarorlashishiga o‘z hissasini qo‘shgan.

Hisobotga ko‘ra, COVID-19 bilan bog‘liq xatarlar yuqoriligicha qolayotgan bo‘lsa-da, 2021-yilda O‘zbekiston iqtisodiyotining o‘sishi tezlashishi kutilmoqda.

Hukumat tomonidan so‘nggi yillardagi bir qator islohotlar, xususan, sud hokimiyati mustaqilligini oshirish, so‘z erkinligiga qo‘yilgan taqiqlarni olib tashlash va fuqarolar oldidagi hisobodning oshishi, korrupsiyaga qarshi kurashish, iqtisodiy ma’lumotlar ochiqligining yaxshilanishi, savdo va valyuta kursi liberalizatsiyasi hamda davlat korxonalari islohoti va xususiylashtirish rejalari alohida e’tirof etilgan.

Davlatning iqtisodiyotdagi ishtirokini kamaytirish va to‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalar oqimini yaxshilash hukumatning asosiy maqsadlaridan biri bo‘lib qolayotgani ta’kidlangan.

Agentlik hisobotida O‘zbekiston reytingiga ijobiy va salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillar sanab o‘tilgan. Unga ko‘ra, O‘zbekistonning global iqtisodiyotga integratsiyalashuvi va iqtisodiy islohotlar natijasida iqtisodiyot o‘sish salohiyatining va fiskal hamda tashqi zaxiralar darajasining yaxshilanishi mamlakat kredit reytingini oshiruvchi omil bo‘lishi mumkin.

Mamlakat kredit reytingini pasaytiruvchi omillar sifatida quyidagilar qayd etilgan:

• agentlik kutilmalariga nisbatan O‘zbekistonning fiskal va tashqi zaxiralari tez sur’atlarda yoki sezilarli darajada kamaysa;
• to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar oqimining yetarli emasligi natijasida qarz jalb qilish oshsa va tashqi aktivlar kamaysa;
• iqtisodiyotdagi dollarlashuv darajasi sezilarli darajada oshsa;
• davlat korxonalari holatining zaiflashuvi natijasida davlat shartli majburiyatlari amalga oshsa (ya’ni hukumat davlat korxonalarining qarzini to‘lasa).