Жисмоний фаоллик ёшга боғлиқ хотира ва ақлий қобилиятларнинг пасайиши хавфини камайтиришнинг энг қулай ва айни пайтда энг самарали усулларидан биридир. Маълумки, мия учун ҳар қандай жисмоний фаоллик фойдалидир. Бироқ жадал иш графикига мунтазам спорт машғулотларини киритиш баъзан жуда мушкул бўлади.
Фаоллик даражасини оширишнинг энг осон усули “фаол ҳаракатланиш”, яъни транспорт воситаларидан фойдаланиш ўрнига пиёда юриш ёки велосипедда учиш эканлиги узоқ вақтдан бери маълум. Пиёда юриш ёки велосипедда учиш учун автомобиль ёки автобусдан воз кечиш нафақат юрак ва қадди-қоматга, балки мия саломатлигига ҳам сезиларли фойда келтиради.
Бироқ, фаол ҳаракатланишнинг индивидуал фойдаси инсоннинг деменцияга ирсий мойиллигига қараб фарқланиши ҳам маълум. Ушбу ўзаро таъсирни чуқурроқ тушуниш мақсадида Буюк Британия олимлари кенг қамровли тадқиқот ўтказди. Унда УК Биобанк маълумотлар базасидаги 480 мингга яқин иштирокчининг маълумотлари таҳлил қилинди ва улар 13 йилдан ортиқ вақт давомида кузатиб борилди. Ушбу кузатув жараёнида нафақат иштирокчилар кундалик ҳаётда фойдаланадиган транспорт турлари, балки уларнинг мия тузилишидаги ўзгаришлар, шунингдек, деменция хавфи билан боғлиқ генетик омилларнинг мавжудлиги ҳам баҳоланди.
Иштирокчилар танланган ҳаракатланиш усулига кўра қуйидаги гуруҳларга ажратилди:
- нофаол — асосан шахсий автомобиль ёки жамоат транспортидан фойдаланганлар,
- пиёдалар — пиёда юришни афзал кўрганлар,
- велосипедчилар — асосан велосипедда ҳаракатланганлар,
- комбинаторлар — маълум бир турнинг устунлигисиз, турли хил транспорт турларини бирлаштириб фойдаланган иштирокчилар.
Бундан ташқари, мутахассислар иштирокчиларнинг мия, юрак ва қорин бўшлиғи МРТ маълумотларини таҳлил қилишди. Генетик таҳлил эса деменция хавфини ошириши маълум бўлган APОЭ ε4 ген вариантининг мавжудлиги ёки йўқлигини аниқлаш имконини берди.
Натижалар жуда кўрсатмали бўлди. Кузатув даврида иштирокчиларнинг 1,8 фоизида деменция ташхиси қўйилди. Шу билан бирга, асосан велосипед учган ёки бу ҳаракат усулини бошқалар билан бирлаштирганларда деменция ривожланиши хавфи 19 фоизга, Альцгеймер касаллиги хавфи эса қолганларга нисбатан 22 фоизга паст бўлган. Ҳайратланарлиси шундаки, оддий юриш аксинча, Альцгеймер касаллиги хавфининг 14 фоизга ошиши билан боғлиқ бўлиб чиқди.
МРТ шуни кўрсатдики, велосипед учиш миянинг маълум қисмларида, жумладан, хотира учун масъул бўлган асосий соҳа — гиппокампда ҳам кулранг модда ҳажмининг бир оз кўпайиши билан боғлиқ. Юриш эса аксинча, кулранг ва оқ модданинг камроқ ҳажмлари билан боғлиқ бўлиб чиқди. Шуни таъкидлаш керакки, бу юришнинг мияга салбий таъсир кўрсатишини англатмайди, балки турли хил фаолиятларнинг мияга таъсиридаги фарқни кўрсатади, холос.
Қизиқ жойи шундаки, генетик омил ҳаракатланиш усули ва эрта деменция ёки Альцгеймер касаллиги хавфи ўртасидаги боғлиқликка таъсир кўрсатмаган. Бироқ кечки деменция ҳолатида APОЭ ε4 гени аҳамиятли эканлиги маълум бўлди: генетик мойиллиги бўлмаган одамлар ушбу ген ташувчиларига қараганда велосипед учишдан кўпроқ наф олишган.
Тадқиқотнинг чекловлари мавжуд — иштирокчилар ҳаракатланиш усуллари ҳақида ўзлари ҳисобот беришган, бундан ташқари, эрта деменция, бахтимизга, камдан кам учрайди. Шундай бўлса-да, чиқарилган хулосалар муҳимлигича қолмоқда: кундалик ҳаётда шунчаки жисмоний фаолликни ошириш ҳам мия саломатлигини яхшилаш йўлидаги сезиларли қадам бўлиши мумкин, айниқса, у бошқа фойдали одатлар — мувозанатли овқатланиш, тўлиқ уйқу ва ижтимоий фаоллик билан биргаликда қўлланса.
Изоҳ (0)