Марказий банк Ўзбекистонда насия бозори таҳлилини эълон қилди.
Унга кўра, 2019–2023 йилларда дунё бўйлаб насия платформалари орқали сотувлар ҳажми тахминан 50 млрд доллардан 370 млрд долларгача ёки қарийб 7,5 баробарга ортди.
Ҳозирги кунда Ўзбекистонда Кредит-ахборот таҳлилий маркази кредит бюроси билан шартнома тузган чакана савдо корхоналари сони 307 тани ташкил этмоқда. Ҳудудлар кесимида мазкур корхоналарнинг 36,2 фоизи Фарғона вилоятида, 23,2 фоизи Тошкент шаҳрида, 12,6 фоизи Наманган вилоятида, 7,5 фоизи Андижон вилоятида ҳамда 5,5 фоизи Тошкент вилоятида рўйхатдан ўтган.
Иқтисодий фаолият турлари кесимида КАТМ тизимига уланган корхоналарнинг 37 фоизи маиший техника товарлари чакана савдоси, 25 фоизи – ихтисослашмаган дўконларда бошқа товарлар чакана савдоси (бир нечта турдаги товарлар савдоси), 11 фоизи – ахборот ва коммуникация ускуналари савдоси ҳамда 8 фоизи мебел ва маиший жиҳозлар савдоси фаолияти билан шуғулланмоқда.
Таҳлилларга кўра, насия хизматлари истеъмолчиларининг аксар қисми 35 ёшгача бўлган аҳоли (63 фоиз) – эркаклар 72 фоиз ва аёллар 53 фоизни ташкил этади.
Ўзбекистондаги насия бозоридаги ҳолатни ўрганиш мақсадида энг оммабоп электроник товарлардан бири сифатида iPhone 16 Pro Max (256 ГБ) мобил телефони танлаб олиниб, мазкур товарнинг маиший техника дўконларидаги нархлари, бўлиб тўлаш шартлари бўйича нарх шаклланиши ва уларга қўшимча устамаларнинг қандай қўшилиши, шунингдек, ушбу товарнинг банк кредитига тўғри келадиган фоиз ставкалари ўрганилди.
Таҳлилларга кўра, агар товар 12 ойлик тўлов режаси билан насияга сотиб олинса, дўкон ва насия таъминотчиларига қараб, товарнинг умумий қийматига 27,3 фоиздан 44,3 фоизгача (ўртача 39,6 фоиз) устама қўшилади. Бундан ташқари, товар учун ортиқча тўлов банк фоиз ставкаси эквивалентида ҳисобланганда, ушбу ставкалар 47,1 фоиздан 73,8 фоизгача (ўртача 66,5 фоиз) бўлган оралиқни ташкил қилади.
Умуман олганда, танланган товар банк кредити (микрокредит – 24,7 фоиз, микроқарз – 40,3 фоиз ва овердрафт – 24,8 фоиз) орқали сотиб олинганда, ортиқча тўлов суммаси 14–23 фоиз атрофида ёки ўртача 17 фоизни ташкил этган бўларди.
Жадвалдаги танланма товарни таклиф этаётган дўконларда товарнинг дастлабки нархи ҳам бозордаги ўртача нархга нисбатан юқорироқ белгиланган. Масалан, iPhone 16 Pro Max мобил телефони бозордаги нархи ўртача 17 млн атрофида сотилса (1 310 доллар), юқоридаги дўконларда унинг нархи 18–23 млн сўм оралиғида шаклланган.
“Мамлакатда насия хизматлари билан боғлиқ хатарларни камайтириш ҳамда мазкур сегментнинг барқарор ривожланишини таъминлаш мақсадида насия бозори фаолиятини ҳуқуқий ва молиявий тартибга солишнинг аниқ механизмларини жорий этиш долзарб вазифа сифатида қаралиши лозим”, дея қўшимча қилинган Марказий банк таҳлилида.
Изоҳ (0)