Markaziy bank O‘zbekistonda nasiya bozori tahlilini eʼlon qildi.
Unga ko‘ra, 2019–2023-yillarda dunyo bo‘ylab nasiya platformalari orqali sotuvlar hajmi taxminan 50 mlrd dollardan 370 mlrd dollargacha yoki qariyb 7,5 barobarga ortdi.
Hozirgi kunda O‘zbekistonda Kredit-axborot tahliliy markazi kredit byurosi bilan shartnoma tuzgan chakana savdo korxonalari soni 307 tani tashkil etmoqda. Hududlar kesimida mazkur korxonalarning 36,2 foizi Farg‘ona viloyatida, 23,2 foizi Toshkent shahrida, 12,6 foizi Namangan viloyatida, 7,5 foizi Andijon viloyatida hamda 5,5 foizi Toshkent viloyatida ro‘yxatdan o‘tgan.
Iqtisodiy faoliyat turlari kesimida KATM tizimiga ulangan korxonalarning 37 foizi maishiy texnika tovarlari chakana savdosi, 25 foizi – ixtisoslashmagan do‘konlarda boshqa tovarlar chakana savdosi (bir nechta turdagi tovarlar savdosi), 11 foizi – axborot va kommunikatsiya uskunalari savdosi hamda 8 foizi mebel va maishiy jihozlar savdosi faoliyati bilan shug‘ullanmoqda.
Tahlillarga ko‘ra, nasiya xizmatlari isteʼmolchilarining aksar qismi 35 yoshgacha bo‘lgan aholi (63 foiz) – erkaklar 72 foiz va ayollar 53 foizni tashkil etadi.
O‘zbekistondagi nasiya bozoridagi holatni o‘rganish maqsadida eng ommabop elektronik tovarlardan biri sifatida iPhone 16 Pro Max (256 GB) mobil telefoni tanlab olinib, mazkur tovarning maishiy texnika do‘konlaridagi narxlari, bo‘lib to‘lash shartlari bo‘yicha narx shakllanishi va ularga qo‘shimcha ustamalarning qanday qo‘shilishi, shuningdek, ushbu tovarning bank kreditiga to‘g‘ri keladigan foiz stavkalari o‘rganildi.
Tahlillarga ko‘ra, agar tovar 12 oylik to‘lov rejasi bilan nasiyaga sotib olinsa, do‘kon va nasiya taʼminotchilariga qarab, tovarning umumiy qiymatiga 27,3 foizdan 44,3 foizgacha (o‘rtacha 39,6 foiz) ustama qo‘shiladi. Bundan tashqari, tovar uchun ortiqcha to‘lov bank foiz stavkasi ekvivalentida hisoblanganda, ushbu stavkalar 47,1 foizdan 73,8 foizgacha (o‘rtacha 66,5 foiz) bo‘lgan oraliqni tashkil qiladi.
Umuman olganda, tanlangan tovar bank krediti (mikrokredit – 24,7 foiz, mikroqarz – 40,3 foiz va overdraft – 24,8 foiz) orqali sotib olinganda, ortiqcha to‘lov summasi 14–23 foiz atrofida yoki o‘rtacha 17 foizni tashkil etgan bo‘lardi.
Jadvaldagi tanlanma tovarni taklif etayotgan do‘konlarda tovarning dastlabki narxi ham bozordagi o‘rtacha narxga nisbatan yuqoriroq belgilangan. Masalan, iPhone 16 Pro Max mobil telefoni bozordagi narxi o‘rtacha 17 mln atrofida sotilsa (1 310 dollar), yuqoridagi do‘konlarda uning narxi 18–23 mln so‘m oralig‘ida shakllangan.
“Mamlakatda nasiya xizmatlari bilan bog‘liq xatarlarni kamaytirish hamda mazkur segmentning barqaror rivojlanishini taʼminlash maqsadida nasiya bozori faoliyatini huquqiy va moliyaviy tartibga solishning aniq mexanizmlarini joriy etish dolzarb vazifa sifatida qaralishi lozim”, deya qo‘shimcha qilingan Markaziy bank tahlilida.
Izoh (0)