Денгизга чиқиш учун иккита давлатни босиб ўтиши керак бўлган дунёдаги ягона мамлакат Ўзбекистон, минтақавий ва глобал майдонда ўз ўрнини сақлаб қолиш билан боғлиқ баъзи муаммоларга дуч келмоқда.
Денгизга чиқиш имкони бўлмаган қўшнилар билан ўралган Ўзбекистоннинг жаҳон бозорларига чиқиши мамлакатни асосий халқаро савдо йўллари билан боғлайдиган автомобиль ва темир йўл инфратузилмасини ривожлантиришга боғлиқ.
Яқинда Самарқандда бўлиб ўтган АИИБнинг йиллик йиғилишида Осиё инфратузилма инвестициялари банкининг (АИИБ) Инвестицион операциялар ва транспорт бўйича мутахассиси Рунзе Ю Ўзбекистоннинг ўзига хос хусусиятлари ва инфратузилма инвестициялари Марказий Осиёнинг глобал савдодаги ролини қандай қайта шакллантираётганини муҳокама қилди.
Ўзбекистоннинг денгизга чиқиш имконияти йўқ давлатдан қуруқликдаги савдо марказига айланиши
Автомобиль, темир йўл ва логистика тармоқларига катта сармоя киритган ҳолда Ўзбекистон денгиздан узоқда жойлашган давлатдан “қуруқлик маркази”га айланиш устида ишламоқда ва ўзини Осиё, Европа ва Яқин Шарқ ўртасида юк ташиш учун муҳим транспорт маркази сифатида тақдим этишга тайёр.
Ю ушбу стратегик ўзгаришларни алоҳида таъкидлаб: “Эндиликда Ўзбекистонни денгизга чиқиш имкони чекланган эмас, балки ‘қуруқлик савдо маркази’ деб таърифлаш тўғри бўлади”, деди. Унинг фикрича, Ўзбекистоннинг географик жойлашуви мустаҳкам инфратузилма ёрдами билан минтақавий ва глобал савдо учун асосий транзит нуқтасига айланиши мумкин.
Минтақада юк ташиш саноати сезиларли даражада ривожланмоқда. Бу эса глобал таъминот занжирларидаги узилишлар ва янги савдо йўлларининг пайдо бўлиши билан боғлиқ.
“Юк ташиш саноатида, айниқса, сўнгги бир неча йил ичида жуда кескин динамика кузатилди. Марказий Осиё логистик алоқа маркази сифатида муҳим аҳамият касб этмоқда ва бу борада Ўзбекистоннинг роли жуда муҳим”, дея қўшимча қилди Ю.
Минтақавий ҳамкорлик ва МДБ
Ўзбекистон логистикаси истиқболи ҳукумат, мултилатерал ривожланиш банклари (МДБ) ва хусусий сектор ўртасида мувофиқлаштирилган саъй-ҳаракатларга таянади. Ю АИИБнинг ушбу ҳамкорликдаги ролини қуйидагича таърифлайди: “Биз коммуникатив кучмиз”.
Яъни ташкилот инфратузилма лойиҳалари самарали ва инклюзив бўлишини таъминлаш учун банк, сиёсатчилар, пудратчи ва экспертлар ўртасида ҳамкорликни таъминлайди.
АИИБнинг Ўзбекистондаги фаолияти асосан инфратузилма иқлим ўзгаришларига бардошли бўлиши ҳамда ижтимоий жиҳатдан инклюзив бўлишини таъминлашдир. Яқинда Нукусга сафар қилган Ю ўз таассуроти билан ўртоқлашди.
“Маҳалла аҳолиси, айниқса, аёллар билан гаплашдим, улар билан очиқчасига суҳбат қуришга муваффақ бўлдим. Улар ушбу лойиҳа имкон қадар тезроқ ишга туширилишини кутмоқда”, деди у. “Маҳаллий аҳолининг ёрдамга тайёрлиги ва ҳақиқий натижаларни кўришга бўлган иштиёқи мени жуда ғурурлантирди. Биз учун тараққиёт – нафақат мустаҳкам инфратузилмани қуриш, балки одамлар ҳаётига ҳам ижобий таъсир кўрсата олишдир”.
Ю ижтимоий барқарорлик инфратузилма лойиҳалари билан чамбарчас боғлиқ эканлигини таъкидлади. “Лойиҳани ишлаб чиқишда, ҳар бир гендер ва ёш учун мос компонентларни киритдим, чунки мен ҳақиқий ривожланиш одамларнинг фикрлаш тарзи ва ҳаётини яхшилашига ишонаман. Ўзбекистон ўзининг логистик мақсадларини илгари сурар экан, бунда ижтимоий инклюзивлик ва гендер тенглиги асосий элементлар ҳисобланади”, деди Ю.
Минтақа йўлларидаги қийинчилик ва тўсиқлар
Марказий Осиё логистикасининг асосий муаммоларидан бири бу инфратузилма, хусусан, темир йўл транспортида маълум тўсиқлар мавжудлигидир. Ю мамлакатлар ўртасида темир йўл ўлчагичларининг фарқ қилиши, бу эса юк ташишни қийинлаштираётганига алоҳида тўхталиб ўтди.
“Масалан, Хитой ва Ўзбекистонни темир йўл орқали боғлашда турли ўлчовлар туфайли контейнерларни тушириш ва қайта юклашга тўғри келади. Ушбу техник тўсиқлар ҳал қилишимиз керак бўлган муҳим муаммолар қаторида туради”, деди Ю.
АИИБ вакили фикрича, маълум тўсиқларга қарамай, халқаро ҳамкорлик логистик муаммолар ечими бўла олади. “Халқаро алоқалар қуриш учун давлатлар ўртасида яқин ҳамкорлик зарур”, деди у.
АИИБ бошқа МДБлар қаторида ҳукуматлар билан ҳамкорлик қилиш ва трансчегаравий транспорт тизимларини тартибга солиш учун молиявий ва техник экспертизаларни тақдим этиш орқали ушбу инфратузилма камчиликларини бартараф қилишни ўз зиммасига олади.
Глобал савдо алоқаларида Марказий Осиё минтақаси
Ю Марказий Осиёнинг транспорт алоқалардаги роли кенгайиб бораётгани ҳамда бу ўзгаришларнинг марказида Ўзбекистон туришига ишонч билдирди. Сўнгги йилларда Хитой ва Марказий Осиё ўртасида контейнерли юк поездларини ташиш ҳажми ортиб бормоқда, бу эса минтақанинг глобал савдо йўналишларидаги аҳамиятини таъкидлайди.
“Шубҳасиз Марказий Осиё жуда катта аҳамиятга эга халқаро майдон бўлиб, айниқса, ҳозирги глобал вазиятни ҳисобга олган ҳолда минтақанинг логистик ҳамкорлик алоқалари ошиб боришига ишончим комил”, деди Ю.
Бироқ мутахассис инфратузилмани ривожлантириш ечимнинг фақат бир қисми эканлигини таъкидлади. “Автомобиль йўли ва темир йўлларни қуришдан ташқари, биз институционал сиёсат – божхона назорати, логистика самарадорлиги ва салоҳиятни оширишга эътибор қаратишимиз керак”, дея тушунтирди у.
АИИБ ушбу муаммоларни ўз лойиҳаларига салоҳиятни ошириш компонентларини киритиш орқали ҳал қилади ва мамлакатлар инфратузилма инвестицияларидан максимал фойда олиш учун зарур бўлган институционал асосларни ишлаб чиқишни таъминлайди.
Марказий Осиё келажагига назар
Ю АИИБнинг Ўзбекистон ва Марказий Осиё минтақасидаги фаолияти инфратузилмани ривожлантириш ва сиёсат ислоҳотига эътиборни давом эттиришини таъкидлади. “Ҳар бир лойиҳа салоҳиятини максимал даражада ошириш — мўтадил тараққиётнинг тамал тошидир”, дейди Ю. Ушбу ёндашув минтақанинг логистик амбициялари кучли ташкилотлар ва самарали тузилмалар томонидан қўллаб-қувватланишини таъминлайди.
Ўзбекистон учун логистик алоқаларни яхшилаш нафақат мустаҳкам инфратузилма яратиш, балки мамлакатни жаҳон савдосининг асосий иштирокчисига айлантириш демакдир. АИИБ ва бошқа МДБлар Ўзбекистон тараққиётини қўллаб-қувватлашда давом этар экан, мамлакат халқаро савдо йўллари чорраҳасида жойлашган “қуруқлик савдо маркази”га айланиш йўлида жадал қадам ташламоқда.
Изоҳ (0)