Ўзбекистонда қуёш панеллари: нархлар, паст фоизли кредитлар ва қулайликлар

Қиш фасли кириб келиши билан Ўзбекистонда электр ва газ таъминотида узилишлар юзага келмоқда. Ҳукумат томонидан бу носозликларни бартараф этиш учун чора-тадбирлар кўрилмоқда. Хусусан, электр ва газ муаммоларини тезкор ҳал қилиш учун 24 соат ишлайдиган штаблар ташкил этилган. 

Қуёш панеллари нима?

Қуёш батареялари — қуёш энергиясини тўғридан-тўғри электр токига айлантирадиган фотоволтаик конвертор, яъни яримўтказгичли қурилма бўлиб, улар махсус рамкаларга жойланиб, қуёш панелларини ҳосил қилади. Аниқроғи, қуёшдан олинган ёруғликни электр токига айлантириб, фойдаланишга тайёр ҳолга келтирилган рамкалардир.

Қуёш панеллари қуёш электр станцияси деб ҳам аталади. Уларнинг 2 хил варианти мавжуд:

1. Аккумулятор билан ишлайдиган (автоном қуёш электрон станцияси, кейинги ўринларда ЭС).

Аккумулятор билан ишлайдиган ЭСларни электроэнергия етиб бормаган ёки тез-тез узилишлар кузатиладиган жойларга ўрнатиш мақсадга мувофиқ. Чунки у захирада қуёшдан йиғган энергиясини сақлаб туради ва сутканинг исталган вақтида ундан фойдаланиш мумкин бўлади.

Унинг ишлаш тизими тахминан шундай: Сиз фойдаланаётган электр энергияси тўсатдан ўчиб қолса, аккумулятордаги захира энергия автомат тарзда тармоққа уланади (етиб келади) ва маълум соатларга етади.

2. Тармоқ электростанцияси. Унда фақат қуёш панеллари ва инверторлар бўлади. Бу станция электр тармоғи билан параллел тарзда ишлайди. Бу усулдан асосан электр энергиясини иқтисод қилиш, тежаш мақсадида фойдаланилади.

Унинг ишлаш принципи тахминан қуйидагича: Қуёш панелларидан олинган энергияни инвертор 220 ёки 380 волтга айлантириб, куннинг ёруғ вақтида истеъмолчига тўғридан-тўғри етказиб бериши мумкин.

Ортиб қолган энергияни эса, давлат электр тармоғига узатиб, куннинг қоронғи вақтида яна ўша электр тармоғидан фойдаланиш имкони бўлади.

Шунда фойдаланувчи давлат электр тармоғидан деярли фойдаланмаган ҳисобланади. Бу панелни икки томонли ўз ҳисоблагичи бўлиб, давлат ҳисобидан ва қуёш энергиясидан умумий қанча фойдаланилганини кўрсатиб туради.

Қуёш батареяларининг нархлари қандай?

Энергетика вазирлигининг маълумотларига кўра, энг арзон қуёш панеллари 150 Вт қувватга эга, бу эса улардан фойдаланиб, уйнинг 5-6 та хонасини ёритиш ва битта телевизорни ишлатиш имконини беради.

Минимал талаб қилинадиган қувватга эга қуёш панелларини электр энергияси учун йиллик тўлов орқали ҳам билиб олиш мумкин.

Масалан, Тошкент шаҳрида яшовчи оила электр учун бир ойда 50 минг сўм, бир йилда ўртача 600 минг сўм тўласа, ўрнатиладиган қуёш панеллари учун минимал тавсия қилинадиган қувват 1,36 кВт бўлади. 

Агар Ўзбекистон туманларида яшовчи оила электр таъминоти учун совуқ кунларда (ноябрь—март) 150 минг сўмдан, қолган вақтда 50 минг сўмдан тўласа, бир йилда бу кўрсаткич 1,1 млн сўм бўлади.

Бундай ҳолатда қуёш электр станцияси учун тавсия қилинадиган минимал қувват — 2,32 кВт. 

Энергетика вазирлиги ҳузурида қуёш электр станциялари ва сув иситкичларини харид қилиш учун «Energymarket.uz» платформаси ишга туширилган. 

Платформада қуёш панелларининг кВт ига қараб нархлар 10,9 млн сўмдан 109 млн сўмгача кўрсатилган. Вазирлик қуёш электр станциялари харид қилинганида маълум бир миқдорда компенсация ҳам тўлаб беради. 

Бундан ташқари ушбу платформада қуёш панелларини 36 ойгача муддатли тўлов орқали фоизсиз харид қилиш мумкин. Бироқ бунда компнесация ажратилмайди. 

Қуёш панелларини Amazon ва Alibaba каби онлайн тижорат компанияларидан ҳам харид қилиш мумкин. 

Масалан, «Alibaba.com» сайтида 3 кВт қувватга эга қуёш электр станциясининг нархи 3,3 минг доллар атрофида турибди. Етказиб бериш харажатлари етказиб берувчи компанияга қараб турлича бўлиши мумкин. 

Панеллар ўрнатилгач, истеъмолчи давлат электроэнергиясидан узилиши ҳам мумкин. Фақат бунда танланган панел қуввати етарли бўлиши муҳим.

Қуёш панеллари қаерга қандай ўрнатилади?

Томда қуёш панелларига деярли соя тушмайди. Катта қувватли қуёш панеллари учун эса, албатта, катта очиқ майдонлардан, дарахтлар соя солмайдиган ерлардан  фойдаланиш, атрофига махсус тўсиқлар ўрнатиш тавсия этилади.

Ўрнатишда қаттиқ жисмлар тегса, синиши мумкинлигини ҳам эътибордан четда қолдирмаслик керак. Панел синса, уни таъмирлаш имкони мавжуд эмас.

Панеллар қандай танланади, улар бир кунда неча соат ишлаш қувватига эга?

Уй ёки корхоналарга ишлатиладиган электрга бўлган эҳтиёждан келиб чиқиб, маълум қувватли қуёш батареялари тавсия этилади. Бу уй квадрат метрига боғлиқ эмас.

Агар харидор ойлик, йиллик электр истеъмолини ёзиб, мутахассисга кўрсаца, унга айнан қанча қувватли қуёш панели кераклигини аниқлаш осон бўлади. Қанча соат ишлашини мижоз ўзи танлайди.

Қуёш панеллари бир суткада 1 соатдан 24 соатгача  ҳам истеъмолчини электр энергияси билан таъминлай олади. Бунда харид қилинаётганда кундалик фойдаланиладиган электр қиймати ва истеъмолчилар қанчалиги муҳим саналади.

Мутахассис шундан келиб чиқиб, қайси бири тўғри келишини аниқ тавсия қила олади.

Қуёш электр станциялари иқтисодий жиҳатдан неча йилда ўзини оқлайди?

Олтинчи йилдан бошлаб, фуқаро бепул электр энергиясидан фойдаланаётган бўлади. (Агар каттароқ саноат корхонада фойдаланилса, бир йилга етмасдан ҳам оқлаши мумкин). 

Қуёш панеллари ўртача 25 йил муддат ишлайдиган бўлса, 20 йил бепул ёруғлик энергияси билан таъминлайди.

Қуёш панеллари учун кредитлар ҳам бор

«Яшил» истеъмол кредити аҳолига қуёш фотоэлектрик станциялари, қуёш сув иситкичлари, маиший энергия самарадор газ-горелкали қурилмалар ва қозонларни сотиб олиш мақсадида ажратилади.

Кредит қуйидаги банклар томонидан берилади:

• Ўзбекистонда илк бор қуёш панеллари орқали ўзини ўзи энергия билан тўлиқ таъминлайдиган уй қурилди (фото)
• Ўзбекистондаги мактабларда қуёш панеллари ўрнатилмоқда
• Ўзбекистондаги деярли барча давлат идораларига муқобил энергия қурилмаларини ўрнатиш вазифаси қўйилди