Odatda aql tishlari faqat ortodontlar muolajasi uchun olib tashlanadi, degan fikr mavjud. Haqiqatan ham, ba’zida tishlarning tekisligi va tishlam (prikus)ni to‘g‘rilash uchun aql tishlarini olib tashlash zarur bo‘ladi. Biroq aql tishlaridan xalos bo‘lish uchun boshqa bir qator jiddiy ko‘rsatmalar bor.
Aql tishlari qanday xavf tug‘diradi?
Hech qanday foyda bermaydigan va chaynashda ishtirok etmaydigan aql tishlari organizmga zarar yetkazishi mumkin. Yaponiyalik professor Sadao Sato 50 yil davomida o‘tkazgan tadqiqotlari asosida aql tishlari tishlamning shakllanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatishini aniqlagan. Hali chiqmagan va suyak ichida joylashgan “sakkizinchi tishlar” oldingi tishlarga bosim o‘tkazib, ularning holatini o‘zgartiradi va o‘sish jarayonini izdan chiqaradi. Natijada ko‘plab odamlarda pastki jag‘ yetarlicha rivojlanmaydi.
Shu sababli aql tishlarini imkon qadar erta, ya’ni 9 yosh atrofida olib tashlash tavsiya etiladi. Bu davrda ular endigina shakllanayotgan bo‘ladi va yumshoq to‘qima holatida bo‘ladi. Bu vaqtda ularni olib tashlash oson, travmasiz va bola ruhiyati uchun zararsiz bo‘ladi.
Bu faqat estetik masala emas
Yoshlikda aql tishlarini olib tashlash nafaqat estetik jihatdan, balki sog‘liq nuqtayi nazaridan ham muhimdir. Aql tishlarining yon tomonga beradigan bosimi tufayli tishlar qatori buzilishi mumkin. Bu esa sog‘lom tishlarning yemirilishi, milk retsessiyasi va kariyes rivojlanishiga olib keladi. Vaqt o‘tishi bilan bu holat hatto sog‘lom tishlarning zararlanishiga sabab bo‘ladi. Bundan tashqari, aql tishlari atrofida kista hosil bo‘lishi mumkin.
Tishlam (prikus)ga salbiy ta’siri
Aql tishlarining bosimi tufayli yuzaga keladigan noto‘g‘ri tishlam va tishlar qatorining yopilmasligi jag‘ qismda kompressiyalar hosil qiladi. Bu esa og‘iz ochilganda “qarsillash”, og‘riq, pastki jag‘ harakatlarining cheklanishi, hatto uning to‘liq bloklanishiga sabab bo‘ladi. Bunday holatlarda ba’zan bosh og‘rig‘i ham kuzatiladi.
Qiziqarli fakt: aql tishlari hech qachon bir joyda “jim” turmaydi. Hatto 70–80 yoshdagi odamlarda ham ular kechikib chiqishi mumkin. Bu esa ularning har doim harakatda bo‘lishini, boshqa tishlarga bosim o‘tkazishini anglatadi.
Agar ortodontik muolajalar, xususan, breketlar qo‘yishdan oldin aql tishlari olib tashlanmagan bo‘lsa, davolashdan keyin tishlar yana o‘z joyidan siljiydi va tishlarning tor og‘iz bo‘shlig‘ida yig‘ilishi takrorlanadi.
Qachon aql tishlarini olib tashlash shart emas?
Agar aql tishlari to‘g‘ri joylashgan bo‘lsa, halaqit bermasa va tishlam tuzilishi to‘g‘ri bo‘lsa, ularni olib tashlash shart emas. Bunday holatda ular tish-jag‘ tizimining barqarorligini saqlashda ishtirok etishi mumkin.
Ammo bu qarorni faqat malakali ortodont umumiy ko‘rik va to‘liq diagnostika asosida qabul qiladi. Shifokor jag‘ qismida muammo bor-yo‘qligini, tishlarda zichlashuv yoki yemirilish mavjudligini yoki kista kabi patologiyalarning mavjudligini aniqlab beradi.
Ba’zi hollarda insonda aql tishlari umuman shakllanmagan bo‘lishi mumkin. Bunday bemorlar soni yildan-yilga ortib bormoqda.
Izoh (0)