Yangi tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, butun dunyo bo‘ylab odamlar qiz farzandli bo‘lishni ma’qul ko‘rar ekan. Nega barcha qiz bola tarbiyalashni orzu qilishi sabablarini tahlil qilamiz.
Yillar davomida erkaklar o‘g‘il, ayollar esa qiz farzand tarbiyalashni istaydi, degan qarash bilan yashadik. Vaqt o‘tib, vaziyat butunlay teskari — onalar o‘g‘il, otalar qiz farzand ko‘rishni xohlaydigan bo‘lib chiqdi. So‘nggi tadqiqot shuni ko‘rsatmoqdaki, bugungi kunda ikkala ota-ona ham jins aniqlash marosimida pushti rangni ko‘rishni orzu qilmoqda.
Yaqinda The Economist jurnali qiziqarli maqola e’lon qildi. Unda zamonaviy ota-onalar qizlarni tarbiyalashni afzal ko‘rishlari ta’kidlangan. Bu juda g‘alati hodisa, chunki tarixan o‘g‘illar doim umid va tayanch hisoblangan, naslni davom ettirish uchun mas’ul bo‘lgan, jamiyatda oilaning vakili sifatida qaralgan. 21-asrda o‘zgarishlar sodir bo‘ldi: ko‘pchiligimiz shaxsiy tajribamizdan “ona qo‘ynidagi o‘g‘il” tushunchasini bilamiz va hatto katta yoshdagi erkaklarning onalari bilan haddan tashqari yaqin munosabati haqidagi hazillar axborot makonini to‘ldirib yubordi.
Qizlar yana dunyoni boshqarmoqda
Qizlarga bo‘lgan keskin “talab”ning aniq sabablari hali to‘liq aniqlanmagan, biroq statistik ma’lumotlar bu shunchaki gap emasligini ko‘rsatmoqda. The Economist jurnali ma’lumotlariga ko‘ra, kelajakdagi ota-onalar farzandining jinsini tanlash imkoniyatiga ega bo‘lgan sun’iy urug‘lantirish klinikalarida sezilarli ustunlik aynan qizlar foydasiga bo‘lmoqda. Farzandlikka olish jarayonida ham xuddi shunday holat kuzatilmoqda.
Bu tendensiya 2009-yilda Klark universiteti ijtimoiy so‘rov o‘tkazganida paydo bo‘lgan. Ishtirokchilar qizlarni afzal ko‘rishgan, buning bir nechta sabablari bor edi:
- qizlarni tarbiyalash osonroq;
- qizlar shaxs sifatida qiziqarliroq;
- qizlar aqlliroq: ular shubhali voqealarga aralashmaydi, ta’lim olishga ko‘proq qiziqadi;
- qizlar ruhiy jihatdan barqarorroq;
- qizlar ota-ona uyini ertaroq tark etadi va o‘zlarini mustaqil ta’minlashni ancha barvaqt boshlaydi;
- qizlarning keksaygan ota-onalariga g‘amxo‘rlik qilish ehtimoli yuqoriroq.
Nima uchun o‘g‘il bolalar bu musobaqada ortda qolmoqda?
Zamonaviy hayotda ota-onalarda o‘g‘il farzand tarbiyasi borasida tobora ko‘proq tashvish va qo‘rquvlar uyg‘otmoqda. Muayyan paytda onalar rioya qilishlari lozim bo‘lgan chegarani sezmaslik holatiga tushib qoldi. Haddan ziyod mehribon bo‘lish mustaqil bo‘lmagan va infantil erkakning shakllanishiga olib kelishi mumkin, aksincha, avtoritar va sovuqqon munosabatda bo‘lish esa zo‘ravon yoki zolimni tarbiyalashga sabab bo‘lishi mumkin. Ota-onalar o‘g‘illarini tarbiyalashda mas’uliyatlarini chuqur his etadi, biroq xato qilib qo‘yishdan va dunyoga zo‘ravon yoki tazyiq o‘tkazuvchi shaxsni “taqdim etishdan” cho‘chiydi.
Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida qiz ko‘rish istagi nima uchun ortib bormoqda?
Yevropa madaniyatida o‘g‘il bolalarga ustunlik berilmagandek ko‘rinardi. Ammo ijtimoiy o‘zgarishlar va gender tushunchasidagi sezilarli madaniy siljish bir nechta asosiy sabablarni aniqlash imkonini bermoqda:
- Gender stereotiplarining yo‘qolishi. Rivojlangan mamlakatlarda qizlar faqatgina “oila o‘chog‘ini asrovchi” sifatida emas, balki keng ijtimoiy rol va imkoniyatlarga ega shaxs sifatida qabul qilinmoqda. Bugungi kunda qizlar ko‘proq hissiy yaqinlik va hayotiy yutuqlar bilan bog‘lanmoqda;
- Oilaviy qadriyatlarning o‘zgarishi. Zamonaviy oilalar tarbiya sifati va mustahkam hissiy aloqalarga e’tibor qaratmoqda, yaqinlik, samimiylik va barqarorlik aynan qizlar bilan bog‘liq holda idrok etilmoqda;
- Patriarxal kutishlarning kamayishi. Jamiyatda avlodni faqat o‘g‘illar orqali davom ettirish muhimligi haqidagi tushuncha bugungi kunda deyarli yo‘qolgan. Zamonaviy sharoitlar erkaklarni yanada zaifroq qilib qo‘ymoqda, bu esa patriarxat tizimining inqirozini yanada chuqurlashtirmoqda.
Zamonaviy ota-onalar qizlarini qanday tarbiyalamoqchi?
Bugungi kunda onalar ham, otalar ham agar qiz farzand ko‘rishsa, o‘zlarining ota-onalik salohiyatlarini to‘liq namoyon eta olishlariga ishonishmoqda. Qizlar tarbiyasida odamlarni aynan nima o‘ziga jalb etmoqda?
- O‘zini sevish va qabul qilish
Ota qizining o‘zini ayol sifatida sevishi va qabul qilishini o‘rganishida, o‘z go‘zalligi va ayolligini ko‘ra olishida, shuningdek, oiladagi sog‘lom munosabatlarga hurmat ko‘rsatishida hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Shunday qilib, erkak kishi o‘zining qadr-qimmatini aniq biladigan haqiqiy malikani tarbiyalash mas’uliyatini zimmasiga oladi.
- Sog‘lom o‘zini baholash
Qizning fazilatlarini doimiy ravishda rag‘batlantirish va e’tirof etish uning o‘z kuchi hamda qobiliyatlariga ishonch bilan voyaga yetishiga ko‘maklashadi, bu esa uni tashqaridan beriladigan salbiy baholardan himoya qiladi.
- Tashqi dunyo bilan muloqot va mustaqillik
Ota qiziga atrofdagilar bilan munosabat o‘rnatishni, o‘z huquqlarini himoya qilishni va mustaqil bo‘lishni o‘rgatadi. Bu nafaqat shaxsiy hayotda, balki karyerada ham muhim ahamiyat kasb etadi.
- Hissiy qo‘llab-quvvatlash va ishonch
Qizlar onasi bilan yaqin hissiy aloqaga muhtoj, chunki bu aloqa ishonchni shakllantiradi hamda o‘z tanasi, his-tuyg‘ulari va ayollik o‘zligini anglashga yordam beradi.
- Mehribonlik va hurmatni shakllantirish
O‘ziga va boshqalarga nisbatan mehribonlik va hurmatni tarbiyalash qizlarga uyg‘un munosabatlar o‘rnatish va ijtimoiy moslashuvchan bo‘lishga yordam beradigan muhim jihatdir.
- Rol modellari va oilaviy an’analar
Ona va ota birgalikda to‘g‘ri gender rollari namunasini yaratadi: ona uy ishlari va ayollik ko‘nikmalarini o‘rgatsa, ota tashqi dunyo bilan muloqot qilish va intizomni o‘rgatadi.
- Qo‘llab-quvvatlash va mustaqillik muvozanati
Ona ko‘pincha hissiy himoyani ta’minlaydi, ota esa mustaqillik va mas’uliyatni rag‘batlantiradi. Bu esa qizning ishonchli va mustaqil shaxs bo‘lib voyaga yetishiga yordam beradi.
Albatta, zamonaviy statistika navbatdagi qoralashga aylanib qolmasligi kerak. Ota-ona bo‘lish — bu ajoyib va muhim vazifa bo‘lib, bunda bolaning jinsi aslida ahamiyatga ega emas. Qizni sovg‘a, o‘g‘ilni jazo deb o‘ylamaslik lozim, chunki eng avvalo bolalarni yaxshi insonlar va kuchli shaxslar qilib tarbiyalash kerak.
Izoh (0)