Shvetsiyaning Karolina instituti olimlari keng qamrovli tadqiqot o‘tkazib, 2005-yilgacha qandli diabet yoki uni davolash belgilari bo‘lmagan 30 yoshdan 60 yoshgacha bo‘lgan uch million kishining ma’lumotlarini tahlil qildilar. Natija tashvishli bo‘lib chiqdi: mutaxassislar boshqa odamlar bilan ko‘p muloqot qilishni talab etadigan kasblar va ikkinchi turdagi qandli diabet rivojlanish xavfi o‘rtasida statistik jihatdan sezilarli bog‘liqlik borligini aniqladilar.
Olimlar uchta jihatga ya’ni ish joyida odamlar bilan umumiy muloqot soni, mijozlar, bemorlar yoki o‘quvchilarning muammolarini hal qilish bilan bog‘liq hissiy yuk hamda ish muhitidagi ziddiyatlar darajasiga alohida e’tibor qaratdilar. Bundan tashqari, mutaxassislar jamoadagi ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash darajasini ham baholadilar. Ma’lum bo‘lishicha, ishi boshqalar bilan doimiy hissiy aloqada bo‘lishni talab qiladigan odamlarda ikkinchi turdagi qandli diabet bilan kasallanish xavfi ancha yuqori ekan: erkaklarda - 20%, ayollarda - 24%. Agar hissiy zo‘riqishga yana muntazam kelishmovchiliklar qo‘shilsa, diabet ehtimoli erkaklarda yana 15% ga, ayollarda esa 20% ga oshishi aniqlandi.
Kasbiy faoliyati yuqori hissiy jalb etilish, odamlar bilan tez-tez muloqot qilish va ish jamoasida yetarli qo‘llab-quvvatlanmaslikni o‘z ichiga olgan ayollar eng zaif bo‘lib chiqdi. Bunday xodimlarda qandli diabet rivojlanish xavfi tinch sharoitda ishlagan va hamkasblari tomonidan qo‘llab-quvvatlangan ayollarga nisbatan 47 foizga yuqori ekan.
Bu Karolina institutining qandli diabet va bandlik mavzusidagi birinchi ishi emas: 2019-yilda jamoa allaqachon haydovchilar, farroshlar va fabrika ishchilarida ushbu kasallikning rivojlanish ehtimoli yuqori ekanligini aniqlagan edi. Biroq yangi tadqiqot avvalgisidan nafaqat ko‘lami, balki ijtimoiy-iqtisodiy omillar o‘rniga kasbning hissiy jihatlari bilan bog‘liq ekanligi bilan ham farq qiladi. Olimlar ta’kidlashicha, ko‘plab kasblar, ayniqsa sog‘liqni saqlash, ta’lim va ijtimoiy sohalarda xodimlardan his-tuyg‘ularni boshqarish, qat’iy kasbiy va ijtimoiy me’yorlarga rioya qilish talab etiladi. Inson aslida his qiladigan tuyg‘ular va u ko‘rsatishi kerak bo‘lgan xatti-harakatlar o‘rtasida nomuvofiqlik paydo bo‘lganda, bu holat surunkali stress manbasiga aylanadi va vaqt o‘tishi bilan metabolik buzilishlarga olib kelishi mumkin.
Olimlarning fikricha, hissiyotlarga boy ish bilan qandli diabet o‘rtasidagi bog‘liqlik mexanizmi organizmning stressga bo‘lgan neyroendokrin reaksiyasida yashiringan. Doimiy zo‘riqish simpatik nerv tizimini va gipotalamus-gipofiz-buyrak usti bezlari fuksiyasini faollashtiradi, bu esa kortizol ishlab chiqarilishini kuchaytiradi. Natijada, insulinga rezistentlik ortib, hujayralarning insulinga sezgirligi pasayadi. Bundan tashqari, surunkali stress yallig‘lanish sitokinlari darajasini oshiradi, bu ham insulin signalining me’yoriy ishlashiga to‘sqinlik qiladi.
Tadqiqot ishtirokchilarning turmush tarzining individual xususiyatlarini, xususan, ularning ovqatlanish odatlari va jismoniy faollik darajasini hisobga olmagan bo‘lsa-da, ish muhiti va jamoaviy qo‘llab-quvvatlash insonning metabolik salomatligi bilan chambarchas bog‘liq ekanligini yaqqol ko‘rsatdi. Olimlar ular aniqlagan aloqaning biologik va xulq-atvor mexanizmlarini yanada chuqurroq o‘rganish zarurligini ta’kidlaydilar. Shuningdek, ish faoliyati tufayli boshqa odamlar bilan ko‘p muloqot qilishi kerak bo‘lgan kishilarda moddalar almashinuvi kasalliklarining samarali oldini olish choralarini ishlab chiqish lozimligini uqtiradilar.
Izoh (0)