O‘zbekistonda o‘ziga kredit ajratilishini taqiqlash ko‘zda tutilgan qonun loyihasi deputatlar tomonidan ikkinchi va uchinchi o‘qishda ko‘rib chiqilib, qabul qilindi.
Ushbu qonun loyihasi bilan “Kredit axboroti almashinuvi to‘g‘risida”gi qonunga jismoniy shaxslarning ular bilan kredit bitimlarini tuzishga taqiq belgilash va uni olib tashlashga bo‘lgan huquqlarini, ularni Kredit bitimi tuzish taqiqlangan shaxslar reyestriga kiritishning tartibi va shartlarini, shuningdek, kredit axborotidan foydalanuvchilarning belgilangan taqiqni buzgan holda kredit bitimi tuzgani uchun javobgarlik belgilanilishini nazarda tutuvchi o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilmoqda.
Qonun loyihasi 2024-yilning dekabrida birinchi o‘qishda ko‘rib chiqilgandi. Ushbu qonun loyihasi Senatning Byudjet va iqtisodiy masalalar qo‘mitasi tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, unda jismoniy shaxs o‘zining ishtirokisiz yoki xabarisiz kredit bitimini rasmiylashtirish bilan bog‘liq firibgarliklarning oldini olish maqsadida kredit byurosiga ariza kiritish orqali u bilan kredit bitimini tuzishni taqiqlashi mumkin bo‘ladi.
Shu munosabat bilan kredit bitimlarini tuzish taqiqlangan shaxslar reyestrini yaratish ko‘zda tutilgan. Markaziy bank o‘rinbosari Abrorxo‘ja Turdialiyev reyestrga kiritilgan shaxs keyinchalik banklardan kredit olishni xohlasa, qayta ariza berib kredit olishini bildirgandi. Deputatlarning ta’kidlashicha, jismoniy shaxslar o‘z nomiga kredit olishni to‘xtatib qo‘yish amaliyoti bepul bo‘ladi.
Qonun loyihasini ikkinchi o‘qishga tayyorlash jarayonida loyihadagi kredit byurolarga nisbatan Markaziy bank tomonidan qo‘llaniladigan choralar va sanksiyalar hamda Markaziy bankning kredit byurolarini faoliyatini tartibga solishga doir huquqiy normalarga tahririy va aniqlashtiruvchi tuzitishlar kiritildi.
Xalq vakillarining fikricha, qonun loyihasining qabul qilinishi fuqarolar nomiga ularning xabarisiz kreditlarni rasmiylashtirish va taqdim etilgan pul mablag‘larini o‘zlashtirish hollarining oldini olish hamda kredit byurolari faoliyatining huquqiy asoslarini takomillashtirishga xizmat qiladi.
O‘zbekistonda 1-noyabrdan 2025-yil 1-aprelgacha banklarda onlayn kredit ajratish bo‘yicha vaqtinchalik tartib yo‘lga qo‘yilgan. Unga ko‘ra, kredit tashkilotining mobil ilovasi orqali kredit ajratish bo‘yicha ariza yuborish jarayonida biometrik identifikatsiyadan o‘tish talab etiladi. Shu bilan birga, fuqaro tomonidan kredit olishga ariza yuborilgandan so‘ng uning kredit tarixi ikki bosqichda (ariza tushgandan so‘ng hamda kredit mablag‘lari ajratilishidan oldin) o‘rganiladi. Tekshiruv natijasiga ko‘ra, mijozning qarz yuki oshgani yoki muddati o‘tgan qarzdorlik mavjudligi aniqlansa, kredit ajratish rad etilishi yoki boshqa summada ajratilishi to‘g‘risida xabar beriladi.
2024-yil I choragida O‘zbekistonda 2-3 mingtagacha kiberfiribgarlik jinoyatlari sodir etilgani xabar qilingandi. 2023-yilning yanvar–noyabr oylarida esa 5 ming 500 ta kiberjinoyat sodir etilgan. Shundan 70 foizi bank kartalari bilan bog‘liq firibgarlik va o‘g‘rilik jinoyatlari hisoblanadi.
Izoh (0)