Global harbiy xarajatlar 2022-yilda 3,7 foizga oshib, rekord darajadagi 2,24 trillion dollarni tashkil etdi. Stokgolmdagi tinchlik muammolarini o‘rganuvchi xalqaro institut tegishli hisobotni e’lon qildi.
Ma’lum qilinishicha, bu tarixdagi eng yuqori ko‘rsatkich bo‘lib, ketma-ket sakkizinchi yil o‘smoqda.
“Iqtisodiyot kutilganidan yaxshiroqmi yoki yomonroqmi, oldingi yillardagidan yoki tarixning istalgan vaqtidagidan ko‘ra ko‘proq moliyaviy resurslar harbiy sohaga sarflanmoqda”, — dedi SIPRI katta ilmiy xodimi Nan Tyan.
Jahon voqealarini kuzatib boradiganlar uchun mudofaa ulushining ikki baravar oshishi ajablanarli emas. Rossiyaning Ukrainaga qarshi keng ko‘lamli urushi Yevropa davlatlarini harbiy budjetlariga alohida e’tibor berishga majbur qildi. Rossiya 2022-yil fevral oyi oxirida urush Ukraina shaharlarini o‘qqa tutganidan buyon har bir mamlakat yangi harbiy xarajatlarni e’lon qildi.
Germaniya iqtisodiy tahlil markazi hisoblangan Kil institutiga ko‘ra, AQSHning o‘zi Ukraina mudofaasiga 47 milliard dollardan ortiq mablag‘ ajratgan. Xarajatlarning to‘g‘ridan to‘g‘ri qurollanishga ketadigan qismi mamlakatlarda farq qiladi va qanchalik samarali investitsiya qilinayotganini aniqlash qiyin bo‘lishi mumkin.
“Qurol tizimlari katta va murakkab bo‘lib, ularni ishlab chiqish, sotib olish va foydalanishga topshirish yillar talab qilishi mumkin. Ukraina NATO a’zolaridan talab qilayotgan samolyotlar, raketa batareyalari va zirhlarning ko‘pchiligi o‘nlab yillar davomida eskirgan. So‘nggi xarajatlarning bir qismi yadroviy kuchlarni modernizatsiya qilishga qaratilgan bo‘lib, ko‘pchilik u hech qachon ishlatilmaydi deb umid qiladi”, — deyiladi hujjatda.
Soliq to‘lovchilar mudofaaga sarflagan pullari evaziga qancha pul olishi savol tug‘iladi. Bu, ayniqsa, bugungi kunda harbiy ishlab chiqarish bo‘yicha yetakchi bo‘lgan AQSHga aloqador. Hisobotga ko‘ra, 2022-yilda AQSHning rasmiy mudofaa budjeti 877 milliard dollarni (790 milliard yevro) tashkil qilgan. Bu jahon harbiy xarajatlarining 39 foizini tashkil qiladi.
Milliy yalpi ichki mahsulotning ulushi sifatida olinadigan ushbu mudofaa xarajatlari 2013-yildagidan kamroq bo‘lishi mumkin va Sovuq urush davridan deyarli 10 foiz yuqori ko‘rsatkichlarda farq qiladi.
AQSH mudofaa budjetini oshirishning asosiy sababchisi deb hisoblagan Xitoy o‘tgan yili 292 milliard dollar (263 milliard yevro) bilan ikkinchi o‘rinda. Dunyoning ikki yirik iqtisodiyoti o‘rtasidagi tafovutga qaramay, ko‘plab AQSH rasmiylari va xavfsizlik bo‘yicha tahlilchilar Xitoy harbiy ustunlikka erishadi, deb ogohlantirmoqda.
2022-yil fevralida Rossiya Ukrainaga bostirib kirganidan beri Yevropaning bir qancha davlatlari o‘z harbiy budjetlarini keskin oshirgan: Finlyandiya (+36 foiz), Litva (+27 foiz), Shvetsiya (+12 foiz) va Polsha (+11foiz). Daniya kelgusi o‘n yil ichida mudofaa xarajatlarini bosqichma-bosqich oshirish rejalarini e’lon qilgan.
Quyida 2022-yilda harbiy xarajatlarini oshirgan 15 ta davlat keltirib o‘tiladi:
- AQSH — 877 milliard dollar;
- Xitoy — 292 milliard dollar;
- Rossiya — 86,4 milliard dollar;
- Hindiston — 81,4 milliard dollar;
- Saudiya Arabistoni — 75 milliard dollar;
- Buyuk Britaniya — 68,5 milliard dollar;
- Germaniya — 55,8 milliard dollar;
- Fransiya — 53,6 milliard dollar;
- Janubiy Koreya — 46,4 milliard dollar;
- Yaponiya — 46 milliard dollar;
- Ukraina — 44 milliard dollar;
- Italiya — 33,5 milliard dollar;
- Avstraliya — 32,3 milliard dollar;
- Kanada — 26,9 milliard dollar;
- Isroil — 23,4 milliard dollar.
Izoh (0)