Глобал ҳарбий харажатлар 2022 йилда 3,7 фоизга ошиб, рекорд даражадаги 2,24 триллион долларни ташкил этди. Стокгольмдаги тинчлик муаммоларини ўрганувчи халқаро институт тегишли ҳисоботни эълон қилди.
Маълум қилинишича, бу тарихдаги энг юқори кўрсаткич бўлиб, кетма-кет саккизинчи йил ўсмоқда.
“Иқтисодиёт кутилганидан яхшироқми ёки ёмонроқми, олдинги йиллардагидан ёки тарихнинг исталган вақтидагидан кўра кўпроқ молиявий ресурслар ҳарбий соҳага сарфланмоқда”, — деди SIPRI катта илмий ходими Нан Тян.
Жаҳон воқеаларини кузатиб борадиганлар учун мудофаа улушининг икки баравар ошиши ажабланарли эмас. Россиянинг Украинага қарши кенг кўламли уруши Европа давлатларини ҳарбий бюджетларига алоҳида эътибор беришга мажбур қилди. Россия 2022 йил февраль ойи охирида уруш Украина шаҳарларини ўққа тутганидан буён ҳар бир мамлакат янги ҳарбий харажатларни эълон қилди.
Германия иқтисодий таҳлил маркази ҳисобланган Кил институтига кўра, АҚШнинг ўзи Украина мудофаасига 47 миллиард доллардан ортиқ маблағ ажратган. Харажатларнинг тўғридан тўғри қуролланишга кетадиган қисми мамлакатларда фарқ қилади ва қанчалик самарали инвестиция қилинаётганини аниқлаш қийин бўлиши мумкин.
“Қурол тизимлари катта ва мураккаб бўлиб, уларни ишлаб чиқиш, сотиб олиш ва фойдаланишга топшириш йиллар талаб қилиши мумкин. Украина НАТО аъзоларидан талаб қилаётган самолётлар, ракета батареялари ва зирҳларнинг кўпчилиги ўнлаб йиллар давомида эскирган. Сўнгги харажатларнинг бир қисми ядровий кучларни модернизация қилишга қаратилган бўлиб, кўпчилик у ҳеч қачон ишлатилмайди деб умид қилади”, — дейилади ҳужжатда.
Солиқ тўловчилар мудофаага сарфлаган пуллари эвазига қанча пул олиши савол туғилади. Бу, айниқса, бугунги кунда ҳарбий ишлаб чиқариш бўйича етакчи бўлган АҚШга алоқадор. Ҳисоботга кўра, 2022 йилда АҚШнинг расмий мудофаа бюджети 877 миллиард долларни (790 миллиард евро) ташкил қилган. Бу жаҳон ҳарбий харажатларининг 39 фоизини ташкил қилади.
Миллий ялпи ички маҳсулотнинг улуши сифатида олинадиган ушбу мудофаа харажатлари 2013 йилдагидан камроқ бўлиши мумкин ва Совуқ уруш давридан деярли 10 фоиз юқори кўрсаткичларда фарқ қилади.
АҚШ мудофаа бюджетини оширишнинг асосий сабабчиси деб ҳисоблаган Хитой ўтган йили 292 миллиард доллар (263 миллиард евро) билан иккинчи ўринда. Дунёнинг икки йирик иқтисодиёти ўртасидаги тафовутга қарамай, кўплаб АҚШ расмийлари ва хавфсизлик бўйича таҳлилчилар Хитой ҳарбий устунликка эришади, деб огоҳлантирмоқда.
2022 йил февралида Россия Украинага бостириб кирганидан бери Европанинг бир қанча давлатлари ўз ҳарбий бюджетларини кескин оширган: Финляндия (+36 фоиз), Литва (+27 фоиз), Швеция (+12 фоиз) ва Польша (+11фоиз). Дания келгуси ўн йил ичида мудофаа харажатларини босқичма-босқич ошириш режаларини эълон қилган.
Қуйида 2022 йилда ҳарбий харажатларини оширган 15 та давлат келтириб ўтилади:
- АҚШ — 877 миллиард доллар;
- Хитой — 292 миллиард доллар;
- Россия — 86,4 миллиард доллар;
- Ҳиндистон — 81,4 миллиард доллар;
- Саудия Арабистони — 75 миллиард доллар;
- Буюк Британия — 68,5 миллиард доллар;
- Германия — 55,8 миллиард доллар;
- Франция — 53,6 миллиард доллар;
- Жанубий Корея — 46,4 миллиард доллар;
- Япония — 46 миллиард доллар;
- Украина — 44 миллиард доллар;
- Италия — 33,5 миллиард доллар;
- Австралия — 32,3 миллиард доллар;
- Канада — 26,9 миллиард доллар;
- Исроил — 23,4 миллиард доллар.
Изоҳ (0)