“Jamiyat bilan davlat o‘rtasida muloqot yo‘q” — Abdulla Abduqodirov O‘zbekiston rivoji uchun nimalar muhimligi haqida

O‘zbekistonda jamiyat va davlat o‘rtasida muloqot yo‘qligi ko‘plab muammolarga yo‘l ochgan. Bu haqda iqtisod fanlari doktori Abdulla Abduqodirov 16-avgust kuni Toshkent shahrida o‘tkazilgan “Taraqqiyot yo‘lagi va qadriyatlar” kitobi taqdimotida fikr bildirdi, deya xabar berdi “Daryo” muxbiri. 

“Muloqot muhim”

Abdulla Abduqodirov o‘z kitobida davlat va jamiyat o‘rtasida muloqot bo‘lishi zarurligiga urg‘u berganini aytdi. Olimning taʼkidlashicha, ko‘plab muammolar ushbu masala bilan bog‘liq.

“Odamlarda: “tadbirkorlik qilyapman, soliqlar to‘layapman. Nima uchun davlatdan qaytib kelayotgan narsa men unga berayotgandan kam, yaʼni nega ko‘proq davlatga beryapman”, degan savol tug‘ilyapti. Keyin “endi bermay qo‘ya qolaman”, demoqda. Oqibatda jamiyat ko‘proq qora iqtisodiyotga o‘tib ketyapti, o‘z daromadini ko‘rsatmaslikka urinyapti. Bu nimadan dalolat beradi? Jamiyat bilan davlat o‘rtasida muloqot yo‘q”, dedi Strategik islohotlar agentligi direktorining birinchi muovini.

“Ijtimoiy shartnoma kerak”

Iqtisodchi qator masalalar, xususan davlat bilan jamiyat o‘rtasida ijtimoiy shartnoma bo‘lishi zarurligiga to‘xtaldi. Olim fikrcha, shundagina katta o‘zgarishlar yuz berishi mumkin.

“Ko‘pincha baʼzilar bilan suhbatlashsang: “endi, tepdagilar shunaqada”, “tepa shunday degandan keyin sen nima qila olasan”, degan bahona bilan sekin o‘zidan masʼuliyatni soqit qilib yuboradi. Men aytamanki, nomard, sen saylovga chiqib, birorta deputatni tanladingmi o‘zing? Uni chaqirib bir so‘radingmi, dasturi qanaqa, nima taklif qilmoqchi? U deputatdan: “sen mana bunaqa vaʼda bergan eding, vaʼdangni bajarmading. Nima uchun bajarmayapsan”, deb savolga tutdingmi? So‘rovingga javob bermasa, buni qayerdadir ko‘tardingmi, gapirdingmi? Yaʼni bugungi kungi fuqarolik jamiyatida bizning imkoniyatlarimiz katta, lekin foydalanmaymiz. Aytamizki: “e, endi shunaqada”. Unday o‘ylamanglar, tepadan kimdir kelib sizning baxtingizni yaratib bermaydi. Baxt uchun kurashish o‘zimizning qo‘limizda. Baxtimizni yaratadigan ham o‘zimiz”, deydi fan doktori.

Abdulla Abduqodirov fikrini davom ettirar ekan, kitobning asosiy tezisi qadriyatlar bilan bog‘liq ekaniga to‘xtaldi.

“Qadriyatlarni esdan chiqarmasangiz va ular uchun kurashsangiz, ana o‘shandagina qandaydir jamiyatni qurishingiz mumkin. Bo‘lmasa, yuraverasiz. Taraqqiyotning yo‘lagi u yoqqa tortadi, bu yoqqa tortadi. Tarixiy yo‘l va qadriyatlar bir, shuning uchun kurashing. Mana shuning nomini men ijtimoiy shartnoma deb atayman. Yaʼni davlat bilan jamiyat o‘rtasida ijtimoiy shartnoma bo‘lishi kerak”, dedi tahlilchi.

“Davlat ish o‘rni yaratmasligi kerak”

Iqtisodchi fikricha, davlat aholiga ish o‘rinlari yaratishi to‘g‘ri emas. Bu masala bilan xususiy sektor shug‘ullanishi lozim.

“Davlatning vazifasi ish o‘rinlari yaratish emas. Davlat eng yomon, eng qimmat ish o‘rinlari yaratadi. Eng korrupsion ish o‘rinlari yaratadi. Shuning uchun bu ishni tadbirkorlikka qo‘yib berish kerak. Davlatning ishi tadbirkorlikka rag‘bat berishdir. Bizda davlat ish o‘rni yaratishi kerak degan noto‘g‘ri maqsadlar bor. Va ular baʼzan strategik maqsadlar deb aytiladi. Bu noto‘g‘ri ijtimoiy shartnomaning maqsadlaridir. Jamiyat bunga kelisha olmaydi. Chunki bular jamiyatdan so‘ralmagan maqsadlar. Jamiyat bilan maslahatlashilmay qilingan maqsadlar”, dedi olim.

Taqdimot ishtirokchilaridan biri, iqtisodchi Otabek Bakirov kitobda mustaqillikning dastlabki 25 yilida qanday xatolarga yo‘l qo‘yilgani ochiq-oydin yozilganini olqishladi. Yaqin tarixdagi xatolarni anglagan holda bugun va kelajakda ularga yo‘l qo‘ymaslik muhiligini taʼkidladi.