Toshkent hayvonot bog‘ida 28-yanvar kuni ayol 3 yashar qizaloqni ayiq qafasiga tashlab yuborgandi. Qizcha qattiq yiqilish oqibatida boshidan yaralangan, ammo yirtqich oyog‘i ostiga tushgan qizchaga zarar yetkazmagan. Yiqilish oqibatida jarohat olgan qizaloq shifoxonada bir muddat davolanib uyiga qaytgan. U hozirda buvisining qaramog‘ida bo‘ladi. Holat yuzasidan Bosh prokuratura jinoyat ishi qo‘zg‘atgan va ayni vaqtda tergov harakatlari davom etmoqda. Huquqshunos Saidali Muxtoraliyev vaziyatning huquqiy jihatlariga to‘xtalib o‘tadi.
Hammasi ekspertiza xulosasiga bog‘liq
Hayvonot bog‘ida o‘z farzandini ayiq qafasiga tashlab yuborgan ona haqida hammamiz eshitdik va ko‘rdik. Kuzatuv kamerasiga tushib qolgan tasvirni ko‘rib dahshatga tushdik. Qaysi ona o‘z farzandini yirtqich hayvonga qarata otib yuboradi? Buning uchun onaning yuragi toshdan emas, temirdan bo‘lishi kerak-ku!Holat bo‘yicha huquqni muhofaza qilish organlari ham bayonot berdi, ayolga nisbatan jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan. Agar uning aybi tasdiqlanadigan bo‘lsa, ayol Jinoyat kodeksining 25- va 97-moddalariga muvofiq qasddan odam o‘ldirish jinoyatini sodir etish — suiqasd qilishda aybdor deb topiladi.
Jinoyat kodeksining 97-moddasi qasddan odam o‘ldirish jinoyatiga oid. Kodeksning 25-moddasida qasddan sodir etiladigan jinoyat boshlanib, shaxsga bog‘liq bo‘lmagan holatlarga ko‘ra oxiriga yetkazilmagan bo‘lsa, bu jinoyat sodir etishga suiqasd hisoblanadi.
Qarangki, ona o‘z farzandini ayiqning oldiga, yirtqich bolani tilka-pora qilishi, ya’ni o‘ldirishi uchun qasddan tashlab yuboradi, lekin ayiq bolaning oldiga shoshib kelgan bo‘lsa-da, bir-ikki hidlab nari ketadi, qizaloqqa tegmaydi, u omon qoladi. Bu yerda odam o‘ldirish jinoyati o‘sha onaga bog‘liq bo‘lmagan holatga ko‘ra oxiriga yetmay qoladi. Mana shu narsa suiqasd qilish deyiladi.
Xo‘sh, jinoyatga qo‘l urgan onani endi qanday jazo kutmoqda?
Ma’lum bo‘lishicha, ish bo‘yicha ayblanuvchi tariqasida jalb qilingan ayol 2021-yilning iyul oyidan buyon ruhiy asab kasalliklari dispanserida ro‘yxatda turgan bo‘lib chiqdi. Hozirda bu ayolning jinoyat sodir qilgan paytdagi ruhiy holatini aniqlash yuzasidan tergov organi tomonidan sud-psixiatriya ekspertizasi tayinlanibdi. Ochig‘i, bu vaziyat onaning qonun oldidagi javobgarlik masalasini keskin o‘zgartirib yuborishi mumkin.
Jinoyat kodeksining 17-moddasiga asosan, jinoyat sodir etgunga qadar o‘n olti yoshga to‘lgan, aqli raso jismoniy shaxslar javobgarlikka tortiladilar.
Mazkur kodeksning 18-moddasi 2-qismida “ijtimoiy xavfli qilmishni sodir etish vaqtida aqli noraso holatda bo‘lgan, ya’ni ruhiy holati surunkali yoki vaqtincha buzilgani, aqli zaifligi yoxud ruhiy holati boshqacha tarzda buzilgani sababli o‘z harakatlarining (harakatsizligining) ahamiyatini anglay olmagan yoki ularni boshqara olmagan shaxs javobgarlikka tortilmaydi” deyilgan. Demak, dastlabki tergov organlari tomonidan tayinlangan ekspertiza o‘z qizini ayiq qafasiga tashlab yuborayotgan bir vaqtda o‘sha ayolning ruhiy holati buzilgan va natijada o‘z harakatining ahamiyatini anglay olmaydigan aqli noraso holatda bo‘lgan, degan xulosa bersa, ayol jinoiy javobgarlikka tortilmaydi. Qonunchilik talabi shunday.
Agar ayolning jinoyati uning aqli norasolik holatida sodir etilgan, deb topilsa va agar sud uning ruhiy holati va sodir etgan qilmishi jamiyat uchun xavfli, degan xulosaga kelsa (shunday ham bo‘lsa kerak), bu ayolga nisbatan tibbiy yo‘sindagi majburlov choralari tayinlanishi kerak bo‘ladi.
Tibbiy yo‘sindagi majburlov chorasining Jinoyat kodeksi 93-moddasiga asosan quyidagi turlari mavjud:
a) yashash joyi bo‘yicha ruhiy-asab kasalliklari dispanserida (tuman (shahar) psixiatrining xonasida) majburiy ambulatoriya kuzatuvida bo‘lish va davolanish;
b) yashash joyi bo‘yicha umumiy tartibli psixiatriya muassasasining umumiy kuzatiladigan bo‘limida majburiy davolanish;
v) umumiy tartibli psixiatriya muassasasining maxsus reabilitatsiya bo‘limida majburiy davolanish;
g) kuzatuv kuchaytirilgan ruhiy kasalliklar shifoxonasida majburiy davolanish;
d) jazoni ijro etish muassasalarining davolash-profilaktika yordami ko‘rsatish bo‘limlarida hamda mahkumlarga mo‘ljallangan ixtisoslashgan shifoxonada majburiy ambulatoriya kuzatuvida bo‘lish va davolanish.
Agar ekspertiza ayolning ruhiy holati buzilmagan, u o‘z harakatini ahamiyatini anglay oladigan darajada bo‘lgan deb topsa-chi?
Qasddan odam o‘ldirishga suiqasd qilish holatida ham Jinoyat kodeksi97-moddasining tegishli qismiga muvofiq jazo qo‘llanadi. Jumladan, 97-moddaning 1-qismida 10 yildan 15 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi nazarda tutilgan. Agar holat 97-moddaning 2-qismi bilan kvalifikatsiya qilinsa, 15 yildan 25 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish yoki umrbod ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
P.S. Shaxsan o‘zim ham bechora ona o‘sha vaqtda ataylabdan bu ishlarni qilgan, deb o‘ylamayman. Chunki sog‘lom fikrli va aqli raso inson o‘z farzandiga bunday ishni ravo ko‘rishi qiyin. Nima bo‘lganda ham, barcha-barchasi yaxshilik bilan tugashiga umid qilamiz. Hech kim nohaq jazolanmasin va sudlanmasin.
Saidali Muxtoraliyev, huquqshunos
Izoh (0)