Тошкент ҳайвонот боғида 28 январь куни аёл 3 яшар қизалоқни айиқ қафасига ташлаб юборганди. Қизча қаттиқ йиқилиш оқибатида бошидан яраланган, аммо йиртқич оёғи остига тушган қизчага зарар етказмаган. Йиқилиш оқибатида жароҳат олган қизалоқ шифохонада бир муддат даволаниб уйига қайтган. У ҳозирда бувисининг қарамоғида бўлади. Ҳолат юзасидан Бош прокуратура жиноят иши қўзғатган ва айни вақтда тергов ҳаракатлари давом этмоқда. Ҳуқуқшунос Саидали Мухторалиев вазиятнинг ҳуқуқий жиҳатларига тўхталиб ўтади.
Ҳаммаси экспертиза хулосасига боғлиқ
Ҳайвонот боғида ўз фарзандини айиқ қафасига ташлаб юборган она ҳақида ҳаммамиз эшитдик ва кўрдик. Кузатув камерасига тушиб қолган тасвирни кўриб даҳшатга тушдик. Қайси она ўз фарзандини йиртқич ҳайвонга қарата отиб юборади? Бунинг учун онанинг юраги тошдан эмас, темирдан бўлиши керак-ку!Ҳолат бўйича ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ҳам баёнот берди, аёлга нисбатан жиноят иши қўзғатилган. Агар унинг айби тасдиқланадиган бўлса, аёл Жиноят кодексининг 25- ва 97-моддаларига мувофиқ қасддан одам ўлдириш жиноятини содир этиш — суиқасд қилишда айбдор деб топилади.
Жиноят кодексининг 97-моддаси қасддан одам ўлдириш жиноятига оид. Кодекснинг 25-моддасида қасддан содир этиладиган жиноят бошланиб, шахсга боғлиқ бўлмаган ҳолатларга кўра охирига етказилмаган бўлса, бу жиноят содир этишга суиқасд ҳисобланади.
Қарангки, она ўз фарзандини айиқнинг олдига, йиртқич болани тилка-пора қилиши, яъни ўлдириши учун қасддан ташлаб юборади, лекин айиқ боланинг олдига шошиб келган бўлса-да, бир-икки ҳидлаб нари кетади, қизалоққа тегмайди, у омон қолади. Бу ерда одам ўлдириш жинояти ўша онага боғлиқ бўлмаган ҳолатга кўра охирига етмай қолади. Мана шу нарса суиқасд қилиш дейилади.
Хўш, жиноятга қўл урган онани энди қандай жазо кутмоқда?
Маълум бўлишича, иш бўйича айбланувчи тариқасида жалб қилинган аёл 2021 йилнинг июль ойидан буён руҳий асаб касалликлари диспансерида рўйхатда турган бўлиб чиқди. Ҳозирда бу аёлнинг жиноят содир қилган пайтдаги руҳий ҳолатини аниқлаш юзасидан тергов органи томонидан суд-психиатрия экспертизаси тайинланибди. Очиғи, бу вазият онанинг қонун олдидаги жавобгарлик масаласини кескин ўзгартириб юбориши мумкин.
Жиноят кодексининг 17-моддасига асосан, жиноят содир этгунга қадар ўн олти ёшга тўлган, ақли расо жисмоний шахслар жавобгарликка тортиладилар.
Мазкур кодекснинг 18-моддаси 2-қисмида «ижтимоий хавфли қилмишни содир этиш вақтида ақли норасо ҳолатда бўлган, яъни руҳий ҳолати сурункали ёки вақтинча бузилгани, ақли заифлиги ёхуд руҳий ҳолати бошқача тарзда бузилгани сабабли ўз ҳаракатларининг (ҳаракатсизлигининг) аҳамиятини англай олмаган ёки уларни бошқара олмаган шахс жавобгарликка тортилмайди» дейилган. Демак, дастлабки тергов органлари томонидан тайинланган экспертиза ўз қизини айиқ қафасига ташлаб юбораётган бир вақтда ўша аёлнинг руҳий ҳолати бузилган ва натижада ўз ҳаракатининг аҳамиятини англай олмайдиган ақли норасо ҳолатда бўлган, деган хулоса берса, аёл жиноий жавобгарликка тортилмайди. Қонунчилик талаби шундай.
Агар аёлнинг жинояти унинг ақли норасолик ҳолатида содир этилган, деб топилса ва агар суд унинг руҳий ҳолати ва содир этган қилмиши жамият учун хавфли, деган хулосага келса (шундай ҳам бўлса керак), бу аёлга нисбатан тиббий йўсиндаги мажбурлов чоралари тайинланиши керак бўлади.
Тиббий йўсиндаги мажбурлов чорасининг Жиноят кодекси 93-моддасига асосан қуйидаги турлари мавжуд:
а) яшаш жойи бўйича руҳий-асаб касалликлари диспансерида (туман (шаҳар) психиатрининг хонасида) мажбурий амбулатория кузатувида бўлиш ва даволаниш;
б) яшаш жойи бўйича умумий тартибли психиатрия муассасасининг умумий кузатиладиган бўлимида мажбурий даволаниш;
в) умумий тартибли психиатрия муассасасининг махсус реабилитация бўлимида мажбурий даволаниш;
г) кузатув кучайтирилган руҳий касалликлар шифохонасида мажбурий даволаниш;
д) жазони ижро этиш муассасаларининг даволаш-профилактика ёрдами кўрсатиш бўлимларида ҳамда маҳкумларга мўлжалланган ихтисослашган шифохонада мажбурий амбулатория кузатувида бўлиш ва даволаниш.
Агар экспертиза аёлнинг руҳий ҳолати бузилмаган, у ўз ҳаракатини аҳамиятини англай оладиган даражада бўлган деб топса-чи?
Қасддан одам ўлдиришга суиқасд қилиш ҳолатида ҳам Жиноят кодекси97-моддасининг тегишли қисмига мувофиқ жазо қўлланади. Жумладан, 97-модданинг 1-қисмида 10 йилдан 15 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси назарда тутилган. Агар ҳолат 97-модданинг 2-қисми билан квалификация қилинса, 15 йилдан 25 йилгача озодликдан маҳрум қилиш ёки умрбод озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
П.С. Шахсан ўзим ҳам бечора она ўша вақтда атайлабдан бу ишларни қилган, деб ўйламайман. Чунки соғлом фикрли ва ақли расо инсон ўз фарзандига бундай ишни раво кўриши қийин. Нима бўлганда ҳам, барча-барчаси яхшилик билан тугашига умид қиламиз. Ҳеч ким ноҳақ жазоланмасин ва судланмасин.
Саидали Мухторалиев, ҳуқуқшунос
Изоҳ (0)