Avval aytilganidek, aprel oyidan O‘zbekistonda koronavirus vaksinasi bilan emlash boshlandi. Qarangki, vahimali kasallikka qarshi chetdan ataylab olib kelingan vaksina bilan emlanishni istamaydiganlar o‘ylaganimizdan ko‘proq ekan.
“Yuksalish” umummilliy harakati 29-31-mart kunlari o‘tkazgan so‘rovnomasida qatnashgan 19 ming ishtirokchining 44 foizi “emlanmayman” degan variantni tanlagan. 34 foizi Rossiya, 8 foizi Xitoy-O‘zbekiston, 7 foizi AQSh-Germaniya, qolganlar Britaniya bilan AQSh vaksinalarini tanlagan.
Ta’lim mavzuida yozuvchi o‘qituvchi-bloger Isroil Tillaboyevning kanalida o‘qituvchilardan emlashga munosabati so‘ralganda, ularning yarmi emlanishni istamasligi ma’lum bo‘ldi. 37 foizi emlashni foydali deb hisoblasa, 13 foizida hali ro‘yxatga olish boshlanmagan.
Emlashdan bosh tortish sababi ishonchsizlik bilan birga emlanganlar ham koronavirusga qayta chalinayotganligi to‘g‘risidagi xabarlardir. Ba’zilar nojo‘ya ta’siridan qo‘rqsa, boshqalar vaksina sifatidan shubhalanadi. Aholining kattagina qismi esa sog‘liqni saqlash tizimidan qoniqmaydi. Ammo buning oldini olish uchun taniqli shaxslar, blogerlar, hokimlar emlanayotgani jarayonini faol yoritishga harakat qilmoqda.
Emlashning 1-kunida O‘zbekiston bo‘yicha besh mingdan, 2-kunida 9 mingdan ortiq fuqaro vaksina qabul qildi. Ammo kuniga rasman 150-200 nafardan fuqaroda koronavirus infeksiyasi aniqlanmoqda. Qurbonlar safi ortmoqda. Agar Yevropa bilan solishtirsak, O‘zbekistonda ham koronavirusning uchinchi to‘lqini borayotgani ehtimoli mavjud.
* * *
29-mart kuni Vengriya davlati bosh vaziri Viktor Orban O‘zbekistonga keldi. Oilasi bilan kelgan Viktor Orbanni Shavkat Mirziyoyev ham oilasi bilan qarshi oldi. Ikki yetakchi tor doirada muloqot qildi. Savdo-iqtisodiy sohada hamkorlikni kengaytirishga kelishildi. Toshkentda Vengriyaning Debretsen universiteti filiali ochiladigan bo‘ldi.
Vengriya markaziy Yevropada joylashgan davlat bo‘lib, O‘zbekiston kabi ochiq dengiz bilan bog‘lanmagan. Shunday bo‘lsa-da, Vengriya dinamik rivojlanayotgan iqtisodga ega industrial davlat sanaladi. Aholisi bizdan 3,5 baravar oz bo‘lgani holda iqtisodi qariyb uch baravar ortiq.
Shu hafta O‘zbekiston prezidenti Turkiy tilli davlatlar hamkorlik kengashining videoanjuman shaklidagi norasmiy sammitida ishtirok etdi. Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jo‘mart To‘qayev raislik qilgan tadbirda Qozog‘istonning birinchi prezidenti, elboshi, Turkiy kengashning faxriy raisi Nursulton Nazarboyev, Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev, Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov, Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘on, Turkmaniston prezidenti Gurbanguli Berdimuhamedov, Vengriya bosh vaziri Viktor Orban va Turkiy kengash bosh kotibi Bag‘dod Amreyev qatnashdi. Turkiy kengash iqtisodiyot, savdo, transport va boshqa sohalarda hamkorlikni kengaytirish bo‘yicha fikr almashdi. Shavkat Mirziyoyev Turkiy kengashga a’zo mamlakatlardagi muqaddas qadamjolar bo‘ylab «Tabarruk ziyorat» loyihasini amalga oshirish, shu maqsadda Ziyorat turizmini rivojlantirish dasturini qabul qilish tashabbusini bildirdi hamda Turkiy kengash doirasida Alisher Navoiy nomidagi xalqaro mukofot ta’sis etishni taklif qildi.
O‘zbekiston va umuman turkiy davlatlar orasida Vengriyaning ishtiroki ko‘pchilikni hayron qoldirgan bo‘lishi mumkin: axir ular turkiy emas-ku. Gap shundaki, vengerlar bilan turkiy xalqlarni ming yillar avvalgi tarix bog‘lab turadi. Ular ham turkiylar kabi ko‘chmanchi xalq va muayyan davrda turkiylar bilan qo‘shni bo‘lib yashagan. Qolaversa, Usmoniylar qo‘l ostida yashagan venger xalqi tilida turkiy so‘zlar ko‘p uchraydi. Shu sababli turkiy tilli davlatlarga Vengriya o‘zini yaqin olib uchrashuvlarida qatnashib turadi.
* * *
Prezidentni haqoratlasa bo‘ladimi? Tabiiyki, bunday “dovyurak”lar yo‘q hisob, ammo shunday qilganlarni qanday jazo kutishini bu hafta bilib oldik. 30 mart kuni qonun bilan Jinoyat kodeksiga kiritilgan qo‘shimchaga ko‘ra, O‘zbekiston Prezidentini telekommunikatsiya tarmoqlari yoki internet butunjahon axborot tarmog‘idan foydalangan holda haqoratlash yoki unga tuhmat qilish 3 yilgacha axloq tuzatish ishlari yoki 2 yildan 5 yilgacha ozodlikni cheklash yoxud 5 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. Ilgari Prezidentni omma oldida haqoratlash yoki unga tuhmat qilish, shuningdek, mazkur jinoyatni matbuot yoki boshqa OAVdan foydalangan holda sodir etganlik uchun javobgarlik mavjud edi.
Bundan tashqari, ommaviy tartibsizlik va zo‘ravonlikka da’vat qilganlik uchun jinoiy javobgarlik belgilandi. Ushbu harakatlar uchun BHMning 400 baravarigacha jarima yoki 3 yilgacha axloq tuzatish ishlari yoxud 10 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlanishi mumkin. Yana qonunchilik hujjatlarini bajarmaslikka yoki buzishga da’vat qilganlik uchun javobgarlik belgilandi. Ushbu harakatlarni bajarishga ommaviy da’vat qilish 19,6 million so‘mgacha jarima solishga sabab bo‘ladi. Blogerlar va sayt egalariga axborot tarqatishda qo‘yilgan talablar kuchaytirildi. Xususan, ommaviy tartibsizliklarga, fuqarolarga nisbatan zo‘ravonlikka, belgilangan tartibni buzgan holda o‘tkaziladigan yig‘ilishlar, mitinglar, ko‘cha yurishlari va namoyishlarda ishtirok etishga da’vat qiluvchi materiallarni e’lon qilish taqiqlandi. Bir so‘z bilan aytganda gaykalar qotirilmoqda.
* * *
28-mart kuni Toshkentda hamjins munosabatlar qonuniylashtirish tarafdorlari skverda yig‘ilishi haqida gap tarqaldi va bu tartibga qarshilar o‘sha kuni Amir Temur xiyobonida yig‘ildi. Ma’lum bo‘lishicha, xiyobon oldida 3-4 nafar fuqaro bir yigit va bir qizni LGBT faollari deb gumonlab, ularni urishga harakat qilgan. Shundan keyin ushlab olib ketilgan. Hamjins munosabat tarafdorlarini qator taniqli shaxslar qoralab chiqdi, ular orasida deputatlar Rasul Kusherboyev va Alisher Qodirov, Milliy mass-mediani qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish jamoat fondi Vasiylik kengashi raisi Komil Allamjonovlar bor.
Keling, bu mavzudan uzoqlashaylik. 1-aprel xalqaro hazil, kulgu kuni. Shu bois bo‘lsa kerak aprel boshida metroda turli g‘alati tadbirlar tashkil qilgan yoshlar videosi tarqaldi. To‘g‘ri, bularda bir oz quyushqondan chiqish bor, ijtimoiy tarmoqda mashhur bo‘lish uchun nimalar qilishmaydi deysiz. Bir videoda yigitlar metro vagoniga kichik xontaxta, bir lagan osh, ichimlik va stakanlar olib kelib, “ziyofat” tashkillashtirgan. Metro vagonidagi boshqa yo‘lovchilar ularni hayrat va kulgi bilan kuzatib o‘tirgan. Undan ham qizig‘i, ko‘p o‘tmay yigitlardan biri to‘yini ham metroda o‘tkazib qo‘yaqoldi. Balki to‘yxona qimmatlik qilgandir, karantinga yopilgan bo‘lishi ham mumkin. Videoda metro o‘rindiqlari orasida shirinlik, ichimliklar bilan bazm qilayotgan yoshlarni ko‘ramiz. Kelin ham oq ro‘mollarni yopinib, o‘rindiqlar orasida uchraganga salom qilib turibdi. Kuyovjo‘ralarning raqsi avjida... Hazil-hazil bilan-u, “Qo‘ziqorin” ruknimizda yoritilgan bu noodatiy tadbirni uyushtirganlarni transport vazirligi javobgarlikka tortishini bildirdi. Jamoat tartibi bor.
* * *
Oldin puflab shishiramiz, keyin damini chiqaramiz. So‘nggi yillarda qaysi sohada yechiladigan masala bo‘lsa darrov mutasaddi tashkilot tuzib “hal etish” urfga kirdi. Vazirliklar va davlat qo‘mitalari bolalab ketdi. Mana endi boshqaruv apparati shishib ketgach qisqartirishga kirishildi. Prezident Shavkat Mirziyoyev 3-aprel kuni davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining shtat birliklari sonini qisqartirish to‘g‘risidagi qarorni imzoladi. Qarorga muvofiq, 2021-yil 1-maydan davlat organlari xodimlarining soni 15 foizgacha maqbullashtiriladi. Natijada davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari hamda ularning idoraviy va hududiy bo‘linmalarida jami 5 288 ta shtat qisqaradi. Shuningdek, vazirlik va idoralarning 40 nafar rahbar o‘rinbosarlari lavozimlari ham qisqartiriladi. Rahbar o‘rinbosarlari lavozimi soni uch va undan ortiq bo‘lganda rahbarning birinchi o‘rinbosari lavozimi kiritilishi mumkin.
Matematikada kasrlarni qisqartirish amali mavjud. Bir kasrning tepasi (surati) va unga ko‘paytirilayotgan ikkinchi kasrning osti (maxraji) bir xil bo‘lsa, shartta qisqartirib tashlab, masala osongina yechiladi. Demak, boshqaruvda ham vazifasi o‘xshash tepa va pastdagilarni muvofiq qisqartirilsa buni olqishlash lozim. Qolgani bir gap bo‘lar. “Daryo”da qoling.
Izoh (0)