Bokudagi g‘alaba paradi, Eronda qatl etilgan jurnalist, yil odami, Marokash—Isroil munosabatlari iliqlashuvi, Qorabog‘da qayta boshlangan harbiy harakatlar bilan esda qolgan dekabr oyining ikkinchi haftasi ham yakuniga yetdi. An’anaga ko‘ra, haftaning muhim voqealarini esga olamiz.
G‘alaba paradi
Ozarbayjon poytaxti Boku shahrida 10-dekabr kuni Tog‘li Qorabog‘dagi urushda qozonilgan g‘alaba sharafiga harbiy parad bo‘lib o‘tdi. Paradni Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev va Bokuga tashrif buyurgan Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘on kuzatdi. Qatnashchilar orasida turkiyalik harbiylar ham qatnashdi. Paradda ikki prezident oldidan jami uch ming nafar harbiy va 150 ta texnika tantanavor saf bilan o‘tdi.
Marokash—Isroil munosabatlaridagi yangi davr
2020-yilda Tramp ma’muriyati birdaniga uchta arab mamlakatini yahudiy davlati bilan yarashtirishga muvaffaq bo‘ldi. Isroil bilan diplomatik aloqalar o‘rnatgan navbatdagi arab davlati Marokash bo‘ldi. AQSh prezidenti Donald Tramp Marokash va Isroil o‘rtasida diplomatik aloqalar o‘rnatilganini ma’lum qildi.“Bizning ikki buyuk do‘stimiz – Isroil va Marokash qirolligi to‘liq diplomatik munosabatlarni o‘rnatishga kelishib oldi — bu Yaqin Sharqda tinchlik sari qo‘yilgan ulkan qadam”, deb yozdi Tramp Twitter’da.
Sentabr oyida Bahrayn va Birlashgan Arab Amirliklari Isroil bilan tinchlik bitimlarini imzoladi (BAA bilan qisqa vaqt ichida vizasiz rejim to‘g‘risida kelishildi), oktabrda Sudan bilan ham tinchlik kelishuviga erishildi (kelishuvdan bir necha kun oldin AQSh Sudanni rasmiy ravishda terrorizmga homiylik qiluvchi davlatlar ro‘yxatidan chiqarib tashladi).
Shuningdek, Isroil bosh vaziri maxfiy ravishda Saudiya Arabistoniga tashrif buyurgani va valiahd shahzoda bilan muzokara o‘tkazgani, ikki mamlakat AQSh vositachiligida tinchlik bitimini imzolashi mumkinligi haqida xabar berilgandi. Biroq Saudiya Arabistoni Tashqi ishlar vazirligi valiahd shahzodaning Isroil bosh vaziri bilan muzokara olib borganini rad etdi.
Time’ning “Yil odami”
O‘tgan haftada AQShning Time jurnali “Yil odami – 2020”ni e’lon qildi. Jurnal “Yil odami — 2020” maqomini AQShning saylangan prezidenti Jo Baydenga hamda uning ma’muriyatida vitse-prezident bo‘ladigan Kamala Xarrisga berdi.
“Amerika tarixini o‘zgartirgani uchun, hamdardlik kuchi ajralish g‘azabidan ustunligini namoyon qilgani uchun, qayg‘uga cho‘mgan dunyoda dardga davo topish haqida bir fikrni o‘rtoqlashgani uchun Jo Bayden va Kamala Xarris Time tomonidan ‘Yil odami’ deya e’tirof etildi”, deb xabar berdi jurnal.
Time qayd etishicha, Franklin Ruzveltdan boshlab Amerikaning har bir prezidenti “Yil odami” maqomini qo‘lga kiritgan, ammo vitse-prezident hali bunday nomga sazovor bo‘lmagan edi. Kamala Xarris Jo Bayden bilan birgalikda yil odami deb topilishiga sabab shuki, “irqiy adolat uchun katta kurash olib borilgan va tarixdagi eng muhim saylovlardan biri o‘tkazilgan yilda” ularning ittifoqi birlashuv ramziga egadir.
Time boshqa yo‘nalishlarda g‘olib bo‘lganlarni ham e’lon qildi. Zoom videokonferensiyalar servisini o‘ylab topgan Erik Yuan yil biznesmeniga aylandi. Ushbu servis pandemiya davrida eng ommabop aloqa vositasiga aylandi va xavfsizlik muammolariga duch keldi.
Yil sportchisi Lebron Jeyms bo‘ldi. U bu maqomni faolligi uchun qo‘lga kiritdi — bu yil Jeyms qora tanli amerikaliklarni prezident saylovlarida ovoz berishga chaqirish maqsadida “Ovozdan ko‘proq” harakatini tashkil qildi hamda sportchilarning irqchilik va zo‘ravonlikka qarshi norozilik belgisi sifatidagi boykotida faol qatnashdi.
“Yil artisti” yo‘nalishida BTS key-pop guruhi g‘olib bo‘ldi. Time qayd etishicha, 2020-yil jamoa uchun juda muvaffaqiyatli bo‘ldi: BTS key-pop guruhlar ichida birinchi bo‘lib Amerikaning Billboard Hot-100 chartida cho‘qqiga chiqdi, birinchi kunda ko‘rishlar soni bo‘yicha YouTube’da rekord o‘rnatdi, onlayn-konsert uchun qariyb bir millionta chipta sotdi, guruhni yaratgan leybl esa muvaffaqiyatli tarzda birjaga chiqdi. Bundan tashqari, BTS qora tanlilar huquqlari uchun kurashuvchi Black Lives Matter harakatiga bir million dollar xayriya qildi.
“Yil qo‘riqchilari” (Guardians of the Year) maqomiga pandemiya bilan kurashda oldingi safda turgan tibbiyot xodimlari va AQSh bosh infeksionisti Entoni Fauchi, shuningdek, irqiy adolat uchun kurash tashkilotchilari, amerikalik Porch Bennet-Bey va fransiyalik Assa Traore sazovor bo‘ldi. Bennet-Bey afroamerikalik Jeykob Bleyk politsiyachilar tomonidan o‘ldirilgan Kenosha shahrida norozilik namoyishlarining yetakchilaridan biri bo‘lgan. Traore esa politsiyada halok bo‘lgan akasi Adamaning o‘limini tekshirishni talab qilib, kampaniya boshlagan edi.
Eronda qatl etilgan jurnalist
O‘tgan haftaning larzaga soluvchi yana bir voqeasi Eronda yuz berdi. Gap shundaki, Eronda xorijiy razvedka xizmatlari bilan hamkorlik qilganlikda ayblanib sudlangan muxolifat jurnalisti Ruhollah Zam qatl etildi. Zam Oliy sud uning jazosini yengillashtirish va ishni qayta ko‘rib chiqishni rad etgandan to‘rt kun o‘tib, 12-dekabr kuni ertalab osib o‘ldirildi.
Zam Eronning eng taniqli muxolifat faollaridan biri va mamlakatdagi yuqori lavozimli amaldorlarga qarshi ayblov dalillarini nashr etgan Amad News Telegram kanalining asoschisi edi. Kanal Eronda 2017-yilda bo‘lib o‘tgan norozilik namoyishlarini faol ravishda yoritib brogan edi.
Eron sudi Zamni hukumatga qarshi faoliyat hamda AQSh, Fransiya va Isroil razvedka xizmatlari bilan hamkorlikda aybdor deb topdi. Eron rasmiylariga ko‘ra, jurnalist o‘z postlarida o‘quvchilarni tartibsizliklarda qatnashishga chaqirdi.
Zam bir necha yil Fransiyada yashab, u yerda siyosiy boshpana oldi. 2019-yilda u Islom inqilobi soqchilari korpusi tomonidan o‘g‘irlab, Eronga olib ketildi. Taxminlarga ko‘ra, uni Iroqda o‘g‘irlashdi. Ma’lum qilinishicha, Zamni mahalliy faollardan biri Iroqqa eksklyuziv intervyu olish taklifi bilan aldab chaqirgan edi.
Buzilgan sulh
10-noyabr kuni Ozarbayjon hamda Armaniston o‘rtasida tog‘li Qorabog‘dagi urushni to‘xtatish haqida tinchlik sulhi imzolangan edi. Ammo o‘tgan hafta mazkur bitim buzildi. Bu bitimni kim buzgani borasida ikki tomon bir-birini ayblamoqda. Rossiya Mudofaa vazirligi sulh buzilganini tasdiqladi. Mudofaa vazirligi voqea tafsilotlarini ma’lum qilmasdan, tinchlik bitimidan beri birinchi marta sulh buzilganini tasdiqladi.Tog‘li Qorabog‘da o‘t ochishni to‘xtatish to‘g‘risidagi sulh 10-noyabrga o‘tar kechasi e’lon qilindi. Kelishuvlarga muvofiq, Ozarbayjon tan olinmagan Tog‘li Qorabog‘ hududining qariyb yarmi ustidan nazoratni qo‘lga kiritdi. Sulhga Rossiya vositachiligi bilan erishildi. Muvofiqlikni nazorat qilish uchun mintaqaga Rossiya tinchlikparvar kuchlari yuborilgan.
Koronainfo
Koronavirus kasalligi bilan bog‘liq ma’lumotlarni onlayn kuzatib boruvchi covidvizualiser.com sayti ma’lumotlariga ko‘ra, butun dunyoda kasallikka chalinganlarning umumiy soni 72 milliondan, kasallikdan vafot etganlar soni esa 1,6 milliondan oshdi. 50 milliondan ortiq bemor kasallikdan sog‘ayib ketdi. Ayni paytda butun dunyoda 20 milliondan ortiq bemor davolanishni davom ettirmoqda.
Ma’lumot uchun, dunyoda koronavirusga chalinganlar soni 29-noyabr kuni 62 million, 4-dekabr kuni 65 million, 5-dekabr kuni 66 million, 7-dekabr kuni 67 million, 9-dekabr kuni 68 million, 12-dekabr kuni 70 million kishidan oshgandi.
Kasallikka chalinganlar soni bo‘yicha AQSh birinchi o‘rinda ketmoqda — 16,5 million. Ikkinchi o‘rinni 9,8 million ko‘rsatkich bilan Hindiston egallagan bo‘lsa, Braziliya uchinchi o‘rinda — 6,8 million. Rossiyada esa pandemiya boshlanganidan buyon 2,6 million kishida koronavirus tasdiqlandi.
Virus qurbonlari soni bo‘yicha ham yetakchilik AQShga nasib etdi (305 mingdan ortiq), ikkinchi o‘rinda Braziliya (181 ming), Hindiston — uchinchi o‘rin (143 ming).
Izoh (0)