Дорихоналарда фармацевтлар кўпинча дори воситаларига қўшимча сифатида болалар учун витамин комплексларини ҳам таклиф қилишади. Одатда бу турли таъмли таблеткалар ёки айиқчалар, қуёнчалар ва резаворлар шаклидаги мармелад кўринишида бўлади.
Ишлаб чиқарувчилар бундай витаминлар қутисида препарат иммунитет ва суякларни мустаҳкамлаши, кўришни, тери, соч ва тирноқлар ҳолатини яхшилаши, энергияни оширишини таъкидлайди. Шу билан бирга, қадоқда бундай витаминлар диққатни жамлашга, стресс билан курашишга ва ўзлаштиришни яхшилашга ёрдам беради, деб ёзилади.
Бундай мазали мармеладлар ҳақиқатдан ҳам фойдалими? Келинг, аниқлаштирамиз.
Болалар учун витаминли мармелад таркиби
Биринчидан, витаминли мармеладлар таркибида одатда патока ва шакар, контцентрланган шарбат ва желе ҳосил қилувчи моддалар (масалан, желатин) бўлади. Витаминлар комплекси эса ишлаб чиқарувчига ва маҳсулот турига қараб фарқ қилади. Қуйида дорихоналарда ва маркетплейсларда сотилаётган мармелад витаминларининг тавсифида кўрсатилган тахминий миқдорлар келтирилган:
Аксарият мармеладлардаги витамин миқдори хавфли бўлган даражадан ошмайди. Бироқ бу ерда икки муаммо бор:
- Биринчиси — бола қанча мармелад ейиши мумкинлиги. Агар 1-3 ёшдаги бола учун витаминлар идишини юқорига яшириб қўйиш мумкин бўлса, каттароқ болаларда бу усул иш бермаслиги мумкин.
- Иккинчиси — витаминли мармеладлар дори эмас, балки биологик фаол қўшимчалар (БФҚ) ҳисобланади. Демак, уларнинг таркиби устидан назорат анча паст. Уларнинг самарадорлиги ва хавфсизлиги жиддий баҳоланган бўлиши эҳтимолдан йироқ.
Бошқача айтганда, қадоқда ёзилган таркиб реал ҳолатга тўғри келмаслиги мумкин. Унда ёзилганидан кўпроқ витамин бўлиши, ёки умуман ҳеч қандай витамин бўлмаслиги ҳам мумкин. Фақат патока, желатин ва лимон кислотаси бўлиши ҳам эҳтимолдан йироқ эмас.
Ҳатто агар БФҚ қадоқда кўрсатилганидек витаминларни аниқ миқдорда ўз ичига олса ҳам ва сиз болага ишлаб чиқарувчи тавсия қилган дозаларда берсангиз ҳам, бу бола соғлиғи учун фойда келтириши шубҳали.
Аслида мармелад кўринишидаги витаминлар фойдалими?
Америка Педиатрия академияси мутахассисларига кўра, соғлом ва мувозанатли овқатланаётган болаларга тавсия этилган даражадан ортиқча витамин қўшимчалари керак эмас.
Овқатланишга қўшимча тарзда фақат D витаминини дори шаклида бериш керак. Буюк Британия соғлиқни сақлаш хизмати мутахассислари 1 ёшдан 4 ёшгача бўлган болаларга фақат 400 ME D витамини тавсия қилади. Халқаро D витаминига бўлган эҳтиёж яшаш жойи ва боланинг индивидуал хусусиятларига боғлиқ. Шунинг учун аниқ дозани педиатр билан маслаҳатлашган ҳолда белгилаган маъқул.
Бошқа витаминларга келсак, ҳеч қандай аниқ тавсиялар йўқ. Яъни агар бола тўғри ва хилма-хил овқатланса, унга витаминли мармелад керак эмас.
Агар бола маълум озиқ-овқат гуруҳларини истеъмол қила олмаса (масалан, аллергия бўлса ёки сабзавот, гўштни ёқтирмаса), бу ҳақда педиатр билан маслаҳатлашиш керак. Шифокор зарур витамин ёки минераллар етишмовчилиги бўлса, нима қилиш кераклигини айтади.
Витаминли мармеладлар зарарли бўлиши мумкинми?
А, C ва D витаминларининг юқори дозаси кўнгил айниши, тошма, бош оғриғи ва бошқа муаммоларга олиб келиши мумкин. 2024 йил август ойида Россиянинг “Роскачество” мутахассислари маркетплейсларда сотилаётган қўшимчаларни текшириб, таркибида тақиқланган моддалар, масалан, эфедра бўлган 400 дан ортиқ БФҚни аниқлади. 60 мингдан ортиқ қўшимчада эса давлат рўйхатидан ўтганлик сертификати йўқ эди.
Чет элда келтириладиган БФҚлар таркиби ҳам номаълум. Бир тадқиқот муаллифлари Канада бозоридаги болалар учун витамин комплексларини текшириб кўришди. Улар қўшимчалардаги фаол моддалар миқдорини тавсия этилган ва максимал рухсат этилган миқдор билан солиштиришди.
2–3 ёшли болалар учун мўлжалланган баъзи витаминларда биотин нормадан 375%, пантотен кислотаси — 500%, рибофлавин ва тиамин — 300%, А, B6, B12 ва C витаминлари — 160–333% ортиқ эди. 4 ёшдан катта болалар учун мўлжалланган комплексларнинг бирида B12 витамини тавсия этилган миқдордан 5 557% кўп бўлган.
Витамин билан заҳарланиш ҳолатлари кам учрайди, аммо барибир рўй беради. Масалан, бир тадқиқотда А витамини қабул қилгандан кейин болалар қонидаги ретинол миқдори нормадан анча ошиб кетган 3 та ҳолат келтирилган.
D витамини ортиқча қабул қилинганда ҳам ножўя таъсирлар бўлади: 6 мг дан 112,5 мг гача қабул қилинганда қон ва сийдикдаги кальций даражаси ошиб кетади, бу эса буйракларда кальций тузлари тўпланишига олиб келади (нефрокалциноз).
Америкалик олимлар тадқиқотида, болаларга қўшимчаларни истеъмол қилганидан сўнг тез ёрдам чақиришга тўғри келган ҳолатларнинг 61,9% микронутриэнтли БФҚлар билан, 33% эса мултивитамин комплекслари билан боғлиқ бўлган. Ножўя таъсирларга аллергия, ютишда қийинчилик, бош оғриғи, кўнгил айниши, сезги ва ҳаракат бузилиши, қоринда оғриқ, юрак уриш тезлашуви ва кўкрак қафасидаги оғриқлар кирган.
Витаминли мармеладлар болалар учун қўшимча витамин манбайи сифатида кўплаб ота-оналар томонидан яхши қабул қилинса-да, уларни ҳаддан ташқари кўп бериш ёки сифатига эътибор бермаслик зарарли бўлиши мумкин. Ҳар доим врач ёки педиатр билан маслаҳатлашиб, болангизнинг эҳтиёжига мос ва табиий таркибли маҳсулотларни танлаш мақсадга мувофиқдир. Шу билан бирга, балансли овқатланиш ва табиий витамин манбаларини афзал кўриш энг яхши йўлдир.
Изоҳ (0)