Dorixonalarda farmatsevtlar ko‘pincha dori vositalariga qo‘shimcha sifatida bolalar uchun vitamin komplekslarini ham taklif qilishadi. Odatda bu turli ta’mli tabletkalar yoki ayiqchalar, quyonchalar va rezavorlar shaklidagi marmelad ko‘rinishida bo‘ladi.
Ishlab chiqaruvchilar bunday vitaminlar qutisida preparat immunitet va suyaklarni mustahkamlashi, ko‘rishni, teri, soch va tirnoqlar holatini yaxshilashi, energiyani oshirishini ta’kidlaydi. Shu bilan birga, qadoqda bunday vitaminlar diqqatni jamlashga, stress bilan kurashishga va o‘zlashtirishni yaxshilashga yordam beradi, deb yoziladi.
Bunday mazali marmeladlar haqiqatdan ham foydalimi? Keling, aniqlashtiramiz.
Bolalar uchun vitaminli marmelad tarkibi
Birinchidan, vitaminli marmeladlar tarkibida odatda patoka va shakar, kontsentrlangan sharbat va jele hosil qiluvchi moddalar (masalan, jelatin) bo‘ladi. Vitaminlar kompleksi esa ishlab chiqaruvchiga va mahsulot turiga qarab farq qiladi. Quyida dorixonalarda va marketpleyslarda sotilayotgan marmelad vitaminlarining tavsifida ko‘rsatilgan taxminiy miqdorlar keltirilgan:
Aksariyat marmeladlardagi vitamin miqdori xavfli bo‘lgan darajadan oshmaydi. Biroq bu yerda ikki muammo bor:
- Birinchisi — bola qancha marmelad yeyishi mumkinligi. Agar 1-3 yoshdagi bola uchun vitaminlar idishini yuqoriga yashirib qo‘yish mumkin bo‘lsa, kattaroq bolalarda bu usul ish bermasligi mumkin.
- Ikkinchisi — vitaminli marmeladlar dori emas, balki biologik faol qo‘shimchalar (BFQ) hisoblanadi. Demak, ularning tarkibi ustidan nazorat ancha past. Ularning samaradorligi va xavfsizligi jiddiy baholangan bo‘lishi ehtimoldan yiroq.
Boshqacha aytganda, qadoqda yozilgan tarkib real holatga to‘g‘ri kelmasligi mumkin. Unda yozilganidan ko‘proq vitamin bo‘lishi, yoki umuman hech qanday vitamin bo‘lmasligi ham mumkin. Faqat patoka, jelatin va limon kislotasi bo‘lishi ham ehtimoldan yiroq emas.
Hatto agar BFQ qadoqda ko‘rsatilganidek vitaminlarni aniq miqdorda o‘z ichiga olsa ham va siz bolaga ishlab chiqaruvchi tavsiya qilgan dozalarda bersangiz ham, bu bola sog‘lig‘i uchun foyda keltirishi shubhali.
Aslida marmelad ko‘rinishidagi vitaminlar foydalimi?
Amerika Pediatriya akademiyasi mutaxassislariga ko‘ra, sog‘lom va muvozanatli ovqatlanayotgan bolalarga tavsiya etilgan darajadan ortiqcha vitamin qo‘shimchalari kerak emas.
Ovqatlanishga qo‘shimcha tarzda faqat D vitaminini dori shaklida berish kerak. Buyuk Britaniya sog‘liqni saqlash xizmati mutaxassislari 1 yoshdan 4 yoshgacha bo‘lgan bolalarga faqat 400 ME D vitamini tavsiya qiladi. Xalqaro D vitaminiga bo‘lgan ehtiyoj yashash joyi va bolaning individual xususiyatlariga bog‘liq. Shuning uchun aniq dozani pediatr bilan maslahatlashgan holda belgilagan ma’qul.
Boshqa vitaminlarga kelsak, hech qanday aniq tavsiyalar yo‘q. Ya’ni agar bola to‘g‘ri va xilma-xil ovqatlansa, unga vitaminli marmelad kerak emas.
Agar bola ma’lum oziq-ovqat guruhlarini iste’mol qila olmasa (masalan, allergiya bo‘lsa yoki sabzavot, go‘shtni yoqtirmasa), bu haqda pediatr bilan maslahatlashish kerak. Shifokor zarur vitamin yoki minerallar yetishmovchiligi bo‘lsa, nima qilish kerakligini aytadi.
Vitaminli marmeladlar zararli bo‘lishi mumkinmi?
A, C va D vitaminlarining yuqori dozasi ko‘ngil aynishi, toshma, bosh og‘rig‘i va boshqa muammolarga olib kelishi mumkin. 2024-yil avgust oyida Rossiyaning “Roskachestvo” mutaxassislari marketpleyslarda sotilayotgan qo‘shimchalarni tekshirib, tarkibida taqiqlangan moddalar, masalan, efedra bo‘lgan 400 dan ortiq BFQni aniqladi. 60 mingdan ortiq qo‘shimchada esa davlat ro‘yxatidan o‘tganlik sertifikati yo‘q edi.
Chet elda keltiriladigan BFQlar tarkibi ham noma’lum. Bir tadqiqot mualliflari Kanada bozoridagi bolalar uchun vitamin komplekslarini tekshirib ko‘rishdi. Ular qo‘shimchalardagi faol moddalar miqdorini tavsiya etilgan va maksimal ruxsat etilgan miqdor bilan solishtirishdi.
2–3 yoshli bolalar uchun mo‘ljallangan ba’zi vitaminlarda biotin normadan 375%, pantoten kislotasi — 500%, riboflavin va tiamin — 300%, A, B6, B12 va C vitaminlari — 160–333% ortiq edi. 4 yoshdan katta bolalar uchun mo‘ljallangan komplekslarning birida B12 vitamini tavsiya etilgan miqdordan 5 557% ko‘p bo‘lgan.
Vitamin bilan zaharlanish holatlari kam uchraydi, ammo baribir ro‘y beradi. Masalan, bir tadqiqotda A vitamini qabul qilgandan keyin bolalar qonidagi retinol miqdori normadan ancha oshib ketgan 3 ta holat keltirilgan.
D vitamini ortiqcha qabul qilinganda ham nojo‘ya ta’sirlar bo‘ladi: 6 mg dan 112,5 mg gacha qabul qilinganda qon va siydikdagi kalsiy darajasi oshib ketadi, bu esa buyraklarda kalsiy tuzlari to‘planishiga olib keladi (nefrokaltsinoz).
Amerikalik olimlar tadqiqotida, bolalarga qo‘shimchalarni iste’mol qilganidan so‘ng tez yordam chaqirishga to‘g‘ri kelgan holatlarning 61,9% mikronutrientli BFQlar bilan, 33% esa multivitamin komplekslari bilan bog‘liq bo‘lgan. Nojo‘ya ta’sirlarga allergiya, yutishda qiyinchilik, bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynishi, sezgi va harakat buzilishi, qorinda og‘riq, yurak urish tezlashuvi va ko‘krak qafasidagi og‘riqlar kirgan.
Vitaminli marmeladlar bolalar uchun qo‘shimcha vitamin manbayi sifatida ko‘plab ota-onalar tomonidan yaxshi qabul qilinsa-da, ularni haddan tashqari ko‘p berish yoki sifatiga e’tibor bermaslik zararli bo‘lishi mumkin. Har doim vrach yoki pediatr bilan maslahatlashib, bolangizning ehtiyojiga mos va tabiiy tarkibli mahsulotlarni tanlash maqsadga muvofiqdir. Shu bilan birga, balansli ovqatlanish va tabiiy vitamin manbalarini afzal ko‘rish eng yaxshi yo‘ldir.
Izoh (0)