Dunyoda o‘lim jazosi soni deyarli uchdan bir qismga oshdi — Amnesty International

Amnesty International (AI) inson huquqlarini himoya qilish tashkiloti hisobotiga ko‘ra, 2023-yilda dunyo bo‘ylab kamida 1153 kishi boshni chopish, osish, otish yoki zaharlash yo‘li bilan qatl etilgan.

Bu o‘tgan yilga nisbatan 31 foizga ko‘p: 2022-yilda kamida 883 ta hukm ijro etilgan. O‘tgan yilda o‘lim jazosini ijro etgan 16 mamlakatdan faqat bir nechtasida keskin o‘sish kuzatilgan: Eronga barcha qatllarning deyarli to‘rtdan uch qismi (kamida 853), Saudiya Arabistoni esa 15 foiz (172) hissasiga to‘g‘ri kelgan. Somalida (kamida 38 ta) va Qo‘shma Shtatlarda (24) ko‘proq (2022-yilga nisbatan) o‘lim hukmlari ijro etilgan.

2023-yilda dunyoda chiqarilgan yangi o‘lim jazolari soni ham 20 foizga oshgan — 52 mamlakatda 2428 ta hukm.

Xitoy qatl etilganlar soni bo‘yicha Eron va Saudiya Arabistonini ortda qoldirgan. Xitoyda o‘limga hukm qilinganlar va qatl etilganlar soni haqidagi ma’lumotlar davlat siri hisoblanadi. 

Xalqaro Amnistiya ko‘rsatkichlari aysbergning faqat uchini ko‘rsatadi, chunki aksar mamlakatlarda aniq ma’lumotlar yo‘q, — dedi Bundestagning inson huquqlari qo‘mitasi rahbari.

O‘lim jazosi qo‘llaniladigan ba’zi mamlakatlarda qatl siyosiy vosita sifatida qo‘llaniladi. Xalqaro Amnistiya tashkiloti hisobotiga ko‘ra, Eron hukumati aholini qo‘rqitish va o‘z hokimiyatini mustahkamlash uchun o‘lim jazosidan tobora ko‘proq foydalanmoqda.

O‘limga hukm qilinganlarning umumiy sonining 60 foizdan ortig‘i xalqaro huquqqa ko‘ra o‘lim jazosiga tortilmasligi kerak bo‘lgan jinoyatlar, xususan, giyohvand moddalar bilan bog‘liq jinoyatlar bo‘yicha ijro etilgan.

Eron va Saudiya Arabistoni jinoyat deb hisoblanishi mumkin bo‘lgan harakatlar uchun ko‘plab qatllarni qayd etgan. Singapur hukumati o‘lim jazosini haddan tashqari qo‘llash orqali giyohvandlik muammosini nazorat qilishga harakat qilgan.

AI qatl etilganlar soni 18 tadan 24 taga ko‘paygan Qo‘shma Shtatlardagi vaziyatdan xavotir bildirgan. AQSHning Aydaho va Tennessi shtatlari otib o‘ldirish yo‘li bilan qatl qilishga ruxsat beruvchi qonun loyihalarini kiritgan, Montana halokatli inyeksiyalarda ishlatiladigan moddalar ro‘yxatini kengaytirishni ko‘rib chiqmoqda.