Rossiyada mehnat huquqlari buzilgan migrantlar qanday yo‘l tutishi zarur?

Mehnat nizolarini hal etishga ko‘maklashish markazi (MNM) O‘zbekiston,Tojikiston va Qirg‘iziston fuqarolariga ularning mehnat huquqlari buzilgan taqdirda kimga murojaat qilish lozimligi haqida o‘z tavsiyalari bilan o‘rtoqlashishdi.

“Rossiyaga ishlash uchun kelgan O‘zbekiston fuqarolari migratsiya qonunlarini buzganlik uchun mavjud javobgarlik to‘g‘risida ogohlantiriladi. Ammo shuni eslatib o‘tmoqchimanki, Rossiya qonunchiligi Rossiya fuqarolarini ham, chet elliklarni ham teng darajada himoya qiladi, shuning uchun agar migrantlarning huquqlari buzilgan bo‘lsa, ular huquq-tartibot idoralariga murojaat qilishlari kerak. Mehnat huquqlari buzilgan hollarda, masalan, ish haqi berilmasligi, ishlash vaqti va boshqa mehnat borasidagi nizolar kelib chiqsa, MNM migrantlarga bepul yordam beradi, — deydi mehnat nizolarini hal etishga ko‘maklashish markazi (MNM) rahbari Konstantin Smurigin. — Asosiysi, vijdonsiz ish beruvchilardan cho‘chish kerak emas, balki o‘z huquqlaringizni oxirigacha himoya qilishingiz zarur”.

Ta’kidlash joizki, bu asossiz chaqiriq emas. Mehnat nizolarini hal etishga ko‘maklashish markazi (MNM) amaliyotida ish beruvchilar tomonidan mehnat huquqlari qo‘pol ravishda buzilgan va MNM advokatlarining yordami bilan ayni huquqlar tiklangan odamlar haqida ko‘plab misollar mavjud.

“Ish beruvchi oldida o‘z huquqlarini himoya qilish, bu tahdidlar bilan shantaj qilish, ommaviy janjal emas. MNM jamoasi tomonlarning qonuniy manfaatlarini hisobga olgan holda faqat huquqiy asosda ish yuritadi, shuning uchun biz asosan ish beruvchilar bilan nizolarni sud majlisidan ilgari hal etishga muvaffaq bo‘lamiz. Biz mehnat qonunchiligiga ixtisoslashganmiz va uning barcha nyuanslarini juda yaxshi tushunamiz, shuning uchun himoyadagi pozisiyamiz qat’iy, mustahkam, unga e’tiroz bildirish qiyin”, — deb tushuntiradi MNM rahbari.

MNMga 2023-yilda MDHning deyarli 2700 dan ortiq fuqarosi murojaat qilgan. Masalani yana bir tomoni borki, barcha mehnat muhojirlari o‘z huquqlarini oxirigacha himoya qilishga tayyor emaslar.

“Ba’zida odamlar yordam so‘rashadi, keyin ular biz bilan bog‘lanishni to‘xtatadilar, — deydi Konstantin Smurigin. — Ehtimol, ular vijdonsiz ish beruvchilarning og‘zaki tahdidlaridan qo‘rqishadi. Qanday bo‘lmasin, bu noto‘g‘ri pozitsiya. Agar biror kishi aldanganini tushunsa, nega oxirigacha bormasligi kerak? Men barcha mehnat muhojirlariga o‘z huquqlaringizni tiklash uchun mas’uliyatni o‘z zimmangizga oling degan bo‘lardim. Bizning xizmatlarimiz bepul taqdim etiladi, MNMga messenjerlar, sayt yoki telefon orqali murojaat qilish mumkin. Maslahatchilar sizni tinglashadi va tushunishadi, chunki ular sizning ona tilingizda gaplashadi”.

MNM rahbari, shuningdek, odamlar qiyinchiliklarga qaramay, ishni aniqlashtirishga yordam berganlari, ularning oxir-oqibat g‘alaba qozonganlari haqida ko‘plab misollarni keltirdi.

“Biz jamoaviy va shaxsiy murojaatlarni qabul qilamiz. Yaqinda usta o‘z jamoasi ishchilariga ish beruvchi pul to‘lamaganligi munosabati bilan murojaat qildi. Jamoadagi hamma ham uning advokatlardan yordam so‘rash qarorini qo‘llab-quvvatlamadi, ko‘pchilik bunga qarshi va qarzni “kechirishga” moyil edi, lekin u oxirigacha borib o‘zi va yurtdoshlarining huquqlarini himoya qildi. Oqibatda ish beruvchi barcha ishchilarni mablag‘larini qaytarib berdi. Yana bir holat — bu shaxsiy ish, bir kishi 6 ming rubl to‘lanmagan singlisini himoya qildi. U dalillarni yig‘di — kerakli hujjatlarni bizga yubordi, fotosuratlar oldi, bularning barchasi advokatlarga adolatni tiklashga yordam berdi”, — deydi Konstantin Smurigin.

MNM mehnat muhojirlari uchun eslatma e’lon qildi.

1. Rossiya Federatsiyasi chegarasini faqat qonuniy yo‘l bilan kesib o‘tish kerak: har qanday trasport vositasida yoki piyoda, lekin chegara punkti orqali. Chegarada siz shaxsni tasdiqlovchi hujjatni taqdim etishingiz kerak. Bu fuqarolik pasporti, xizmat pasporti bo‘lishi mumkin. 
2. Pasportning amal qilish muddatiga nazar soling. Agar siz Rossiyada bo‘lganingizda bu muddat tugasa, u yerda bir kun qolgan bo‘lsangiz ham, sizga Rossiyadan chegarani kesib o‘tishga ruxsat berilmaydi. Hujjatning amal qilish muddatini uzaytirganingizda yoki konsullik yoki elchixonada o‘z vataningizga qaytish guvohnomasini olganingizda ketishingiz mumkin bo‘ladi.
3. Ishga joylashayotganda, ish beruvchi bilan og‘zaki emas, balki yozma ravishda shartnoma tuzishni unutmang. Shartnomada ishlash shartlari qanchalik batafsil bo‘lsa, shuncha yaxshi bo‘ladi. Faqat shartnoma imzolash orqali siz huquqlaringizni buzilgan taqdirda himoya qilish uchun murojaat qilishingiz mumkin bo‘ladi. Shartnomaning bir nusxasi ish beruvchida, ikkinchisi sizda qoladi.
4. Pasportingizni va boshqa hujjatlarni saqlash uchun hech kimga bermang.
5. Barcha hujjatlarning nusxalarini saqlab qo‘ying, mabodo asli yo‘qolsa kerak bo‘lishi mumkin.
6. Agar ish beruvchi shartnomani buzgan bo‘lsa, masalan, ish haqini to‘lamagan yoki qisman to‘lamagan bo‘lsa, mehnat nizolarini hal qilishga ko‘maklashish markaziga (MNM) murojaat qiling.