Россияда меҳнат ҳуқуқлари бузилган мигрантлар қандай йўл тутиши зарур? 

Меҳнат низоларини ҳал этишга кўмаклашиш маркази (МНМ) Ўзбекистон,Тожикистон ва Қирғизистон фуқароларига уларнинг меҳнат ҳуқуқлари бузилган тақдирда кимга мурожаат қилиш лозимлиги ҳақида ўз тавсиялари билан ўртоқлашишди.

“Россияга ишлаш учун келган Ўзбекистон фуқаролари миграция қонунларини бузганлик учун мавжуд жавобгарлик тўғрисида огоҳлантирилади. Аммо шуни эслатиб ўтмоқчиманки, Россия қонунчилиги Россия фуқароларини ҳам, чет элликларни ҳам тенг даражада ҳимоя қилади, шунинг учун агар мигрантларнинг ҳуқуқлари бузилган бўлса, улар ҳуқуқ-тартибот идораларига мурожаат қилишлари керак. Меҳнат ҳуқуқлари бузилган ҳолларда, масалан, иш ҳақи берилмаслиги, ишлаш вақти ва бошқа меҳнат борасидаги низолар келиб чиқса, МНМ мигрантларга бепул ёрдам беради, — дейди меҳнат низоларини ҳал этишга кўмаклашиш маркази (МНМ) раҳбари Константин Смуригин. — Асосийси, виждонсиз иш берувчилардан чўчиш керак эмас, балки ўз ҳуқуқларингизни охиригача ҳимоя қилишингиз зарур”.

Таъкидлаш жоизки, бу асоссиз чақириқ эмас. Меҳнат низоларини ҳал этишга кўмаклашиш маркази (МНМ) амалиётида иш берувчилар томонидан меҳнат ҳуқуқлари қўпол равишда бузилган ва МНМ адвокатларининг ёрдами билан айни ҳуқуқлар тикланган одамлар ҳақида кўплаб мисоллар мавжуд.

“Иш берувчи олдида ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, бу таҳдидлар билан шантаж қилиш, оммавий жанжал эмас. МНМ жамоаси томонларнинг қонуний манфаатларини ҳисобга олган ҳолда фақат ҳуқуқий асосда иш юритади, шунинг учун биз асосан иш берувчилар билан низоларни суд мажлисидан илгари ҳал этишга муваффақ бўламиз. Биз меҳнат қонунчилигига ихтисослашганмиз ва унинг барча нюансларини жуда яхши тушунамиз, шунинг учун ҳимоядаги позисиямиз қатъий, мустаҳкам, унга эътироз билдириш қийин”, — деб тушунтиради МНМ раҳбари.

МНМга 2023 йилда МДҲнинг деярли 2700 дан ортиқ фуқароси мурожаат қилган. Масалани яна бир томони борки, барча меҳнат муҳожирлари ўз ҳуқуқларини охиригача ҳимоя қилишга тайёр эмаслар.

“Баъзида одамлар ёрдам сўрашади, кейин улар биз билан боғланишни тўхтатадилар, — дейди Константин Смуригин. — Эҳтимол, улар виждонсиз иш берувчиларнинг оғзаки таҳдидларидан қўрқишади. Қандай бўлмасин, бу нотўғри позиция. Агар бирор киши алданганини тушунса, нега охиригача бормаслиги керак? Мен барча меҳнат муҳожирларига ўз ҳуқуқларингизни тиклаш учун масъулиятни ўз зиммангизга олинг деган бўлардим. Бизнинг хизматларимиз бепул тақдим этилади, МНМга мессенжерлар, сайт ёки телефон орқали мурожаат қилиш мумкин. Маслаҳатчилар сизни тинглашади ва тушунишади, чунки улар сизнинг она тилингизда гаплашади”.

МНМ раҳбари, шунингдек, одамлар қийинчиликларга қарамай, ишни аниқлаштиришга ёрдам берганлари, уларнинг охир-оқибат ғалаба қозонганлари ҳақида кўплаб мисолларни келтирди.

“Биз жамоавий ва шахсий мурожаатларни қабул қиламиз. Яқинда уста ўз жамоаси ишчиларига иш берувчи пул тўламаганлиги муносабати билан мурожаат қилди. Жамоадаги ҳамма ҳам унинг адвокатлардан ёрдам сўраш қарорини қўллаб-қувватламади, кўпчилик бунга қарши ва қарзни “кечиришга” мойил эди, лекин у охиригача бориб ўзи ва юртдошларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилди. Оқибатда иш берувчи барча ишчиларни маблағларини қайтариб берди. Яна бир ҳолат — бу шахсий иш, бир киши 6 минг рубль тўланмаган синглисини ҳимоя қилди. У далилларни йиғди — керакли ҳужжатларни бизга юборди, фотосуратлар олди, буларнинг барчаси адвокатларга адолатни тиклашга ёрдам берди”, — дейди Константин Смуригин.

МНМ меҳнат муҳожирлари учун эслатма эълон қилди.

1. Россия Федерацияси чегарасини фақат қонуний йўл билан кесиб ўтиш керак: ҳар қандай траспорт воситасида ёки пиёда, лекин чегара пункти орқали. Чегарада сиз шахсни тасдиқловчи ҳужжатни тақдим этишингиз керак. Бу фуқаролик паспорти, хизмат паспорти бўлиши мумкин. 
2. Паспортнинг амал қилиш муддатига назар солинг. Агар сиз Россияда бўлганингизда бу муддат тугаса, у ерда бир кун қолган бўлсангиз ҳам, сизга Россиядан чегарани кесиб ўтишга рухсат берилмайди. Ҳужжатнинг амал қилиш муддатини узайтирганингизда ёки консуллик ёки элчихонада ўз ватанингизга қайтиш гувоҳномасини олганингизда кетишингиз мумкин бўлади.
3. Ишга жойлашаётганда, иш берувчи билан оғзаки эмас, балки ёзма равишда шартнома тузишни унутманг. Шартномада ишлаш шартлари қанчалик батафсил бўлса, шунча яхши бўлади. Фақат шартнома имзолаш орқали сиз ҳуқуқларингизни бузилган тақдирда ҳимоя қилиш учун мурожаат қилишингиз мумкин бўлади. Шартноманинг бир нусхаси иш берувчида, иккинчиси сизда қолади.
4. Паспортингизни ва бошқа ҳужжатларни сақлаш учун ҳеч кимга берманг.
5. Барча ҳужжатларнинг нусхаларини сақлаб қўйинг, мабодо асли йўқолса керак бўлиши мумкин.
6. Агар иш берувчи шартномани бузган бўлса, масалан, иш ҳақини тўламаган ёки қисман тўламаган бўлса, меҳнат низоларини ҳал қилишга кўмаклашиш марказига (МНМ) мурожаат қилинг.