• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12904.51
    • RUB161.99
    • EUR14575.64
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +30°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston

    Osmonning rangi qanaqa?

    Jaydari hayotni bilmadim-ku, ammo virtual makonda “qabilalashuv” kuchaygan: dindorlar, liberallar, sekulyar-ateistlar, neo-jadidlar, “putinqullar”, “baydenoidlar” va hokazo. 

    Birov birovni sariq chaqaga olmaydi. Og‘zidan chiqqanini yoqasiga yopishtiradi. Hamma haqiqatni o‘z qarichi bilan belgilaydi. Unga zid fikr sazoyi etiladi. Tarmoqlar nafratga to‘la. Kel, balki nimadir jon bordir aytganlarida, deb o‘ylash juda bir uyatdek hozir.

    Gap faqat o‘zimizning milliy tarmoq haqida ketmayapti. Global tendensiyaga aylangan bu. Tadqiqotchilarning fikricha, toqatsizlik sabablaridan biri qidiruv tizimlari, deylik Google bilan ishlash ko‘nikmalarimiz bilan ham bog‘liq.

    Osmonning rangi qanday? 

    Shu ham savolmi, moviy-da, deyapsiz. Ammo shoshmang. Balki “vinosifat-tun” rangidadir. Gomerning dostonlarida samo va dengizlar ayni bo‘yoqda tasvirlangan, masalan (flora va fauna dunyosida ko‘k rang juda kam uchragani uchun antik davrda bunday so‘zni o‘zi bo‘lmagan, shu bois manbalarda osmon oq, kulrang va vinosifat-tun tavsifida kelgan).

    Albatta, Gomerda Google’dan foydalanish imkoni bo‘lmagan. Bizda esa bor. Xo‘sh, muammo halmi? Uzil-kesil emas. Deylik siz “Osmonning rangi qizil” deb so‘rov yuborsangiz, “Shunday, Reley qonuniga ko‘ra qizaradi” degan javob olasiz. Boshqa birov “Osmon oq rangda” deb qidiruvga bersa, “So‘zsiz, yorug‘likning katta zarrachalari atmosferada bo‘linishidan bu” deyiladi unga. Kimdir, “Yo‘g‘-e, osmon jigarrang-ku” desa, Google uning ham ko‘nglini qoldirmaydi: “Tornado tufayli-da!”

    Xullas, zamonaviy qidiruv tizimlarining algoritmi shundayki, ular siz osmonni qaysi rangda ko‘rishni xohlayotganingizdan kelib chiqib natijalarni taqdim etadi.

    Tramp va NFL

    “Fakt va argumentlarni Google yordamida sinchiklab o‘rganish — bu hali xolislik va haqiqat, degani emas”, deb yozadi italiyalik sotsiolog Franchesko Tripodi o‘zining “Propogandistlar kitobi”da. O‘z fikrini tasdiqlash uchun 2016-yilda Tramp va NFL (Amerikacha futbol professional ligasi) o‘rtasidagi mashhur mojaroni eslaydi:

    “San-Fransisko” o‘yinchisi Kolin Kapernik “Grin-Bey” bilan o‘yin avvalida, ya’ni AQSH madhiyasi yangrayotganda namoyishkorona bitta tizzada yerga o‘tirib oladi. U mamlakatdagi irqiy kamsitilishlarga shu tariqa o‘z noroziligini bildiradi. Keyinroq ligadagi boshqa ko‘plab futbolchilar ham aksiyaga qo‘shiladi. Voqealar rivojidan g‘azablangan Tramp bayonot bilan chiqib, futbolchilarning “ahmoqona” xatti-harakatlari tufayli NFL reytingi tushib ketganini ma’lum qiladi. 

    Foto: Google images

    “Kichik izlanishlarimiz ko‘rsatdiki, “NFL reytingi quladi” degan so‘rovimizga Google haqiqatan ham ko‘plab Tramp taraf saytlarning prezident haqligini tasdiqlovchi materiallarini taqdim etdi. “NFL reytingi yuqoriladi” deb qidiruv berganimizda esa bayonotning aksini isbotlovchi sarlavhalarga duch keldik. Shuning uchun haqiqatni qidirayotgan inson eng avvalo tizimli ravishda qarama-qarshi fikrlarni izlashi kerak”, — deydi tadqiqotchi.

    Nafsingizga yoqmasa ham tekshiring!

    1960-yilda psixolog Piter Ueyson mantiqiy mulohazalarimizdagi “kichik” nosozlikni ko‘rsatib bergan tadqiqot natijalarini e’lon qilgan. Unga ko‘ra, Ueson bir guruh ko‘ngillilarga 2, 4, 6 raqamlar ketma-ketligini ko‘rsatadi va ulardan sonlar qaysi qonuniyatga ko‘ra ayni tartibda joylashtirilgani hamda javoblarini xuddi shu shaklda (faqat boshqa raqamlar bilan) isbotlab berishni so‘raydi.

    Tajriba — odamlar istisno hollardagina o‘z taxminlari xato ekanini ko‘rsatuvchi kontrmisollarga murojaat qilishini ko‘rsatadi. Deylik, sizni taxminingiz bunday: raqamlar “juft sonlar ketma-ketligi” asosida tartiblangan. Keyingi qadamingiz “2, 8, 10” yoki “3, 5, 7” kabi teskari misollar yordamida o‘zingizni to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri yo‘ldan borayotganingizni tekshirish, bo‘lishi kerak aslida. Biroq qatnashchilar o‘zlaridagi mavjud gipotezaga “xiyonat qilmagan” va unga monand “8, 10, 12” raqamlarini yozib bergan. 

    Umuman olganda qoida — o‘sib borish tartibidagi har qanday uchta son edi. Javobni bilish esa ishtirokchilardan o‘z taxminlariga zid raqamlar ketma-ketligini ham ko‘rib chiqish talab etilardi. Xullas, insonlardagi bu mantiqiy “nosozlik”ni Ueyson “confirmation bias”, o‘zbekcha aytganda “o‘z nuqtayi nazarini tasdiqlashga qaramlik” atamasi bilan izohlaydi. Ya’ni kishilar eng avvalo ularning e’tiqodi va ishonchiga to‘g‘ri keladigan dalillarni qabul qilish, payqash, eslab qolishga moyil bo‘ladi. 

    — Bu “buzilish” odamlarning qidiruv madaniyatiga ham xos, — deydi Tripodi. Kishilar biror faktni unga zid kelishi mumkin bo‘lgan dalillar bilan emas, o‘sha faktning o‘zini qidirish orqali tekshirishga moyil. Agarda nima haqiqat ekaniga oydinlik kiritishni istasak, “nafsimizga yoqmaydigan” dalillarni ham izlash ko‘nikmasini shakllantirishimiz lozim.

    Dilshod Nurulloh

    15.09.2023, 21:25   Izoh (0)   7010
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    O‘zbekistonda olti oyda qancha ayolga homiladorlik va tug‘ish nafaqasi berilgani ma’lum bo‘ldi

    15.09.2023, 21:05

    O‘zbekistonda energetika islohoti: Narxlar erkinlashishi nega muhim?

    15.09.2023, 20:20

    Rossiyada o‘zbekistonlik yigit qurilishda 3-qavatdan tushib ketdi

    15.09.2023, 19:54

    Toshkent viloyatida subsidiyaga uy olib berish uchun 1,3 ming dollar so‘ragan shaxs ushlandi

    15.09.2023, 18:20

    O‘zbekistonga sakkiz oyda 41 ming nafarga yaqin xorijlik davolanish uchun keldi

    15.09.2023, 17:06

    O‘zbekistonda avtokreditlar cheklanishi mumkin. Bu foiz stavkasi oshishiga sabab bo‘ladimi?

    15.09.2023, 17:00
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Oqtepa Lavashdan “Kulgili narxlar”: sevimli taomlar — har bir pozitsiya 10 mingdan 20 ming so‘mgacha bo‘lgan maxsus narxlarda


    Mobiuz IQAir havo sifati datchigini o‘rnatdi


    Centrum Air Istanbul va O‘zbekistonning uch shahri o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslarni yo‘lga qo‘ymoqda


    AKFA Medline University Hospital AHA rasmiy o‘quv markazi maqomini qo‘lga kiritdi


    Kapitalbank xodimlarining raqamli ko‘nikmalarini rivojlantirmoqda 


    APEX BANK Toshkentda Bosh ofis va Markaziy sotuv ofisini ochdi


    ANORBANK Xususiy sektorni rivojlantirish bo‘yicha Islom korporatsiyasi bilan 10 million AQSH dollariga teng kelishuv imzoladi


    Jamg‘armalar bilan qanday ishlash zarur: bank omonatlari, aksiyalar yoki investitsion paketlar? (davomi)


    Huawei O‘zbekistondagi “Tech Carnival”da Intellektual dunyo rivojini jadallashtirmoqda


    Ilg‘or qurilish texnologiyalari asosida qad rostlayotgan Quyi Chotqol GES


    ZTE korxonasi GSMA M360 Yevrosiyo forumida suniy intellekt raqamli iqtisodiyot rivojiga qo'shayotgan hissasi haqida ma’lumot berdi


    Eng chuqur g‘or, eng baland ko‘prik va eng sirli maskan – Namanganga boramiz


    Tarmoqda bolalar xavfsizligi : Octobankdan maslahatlar


    Huawei Cloud TechWave Summit 2025: Yaqin Sharq va Markaziy Osiyoda muvaffaqiyatni oshirish uchun intellektuallikni tezlashtirish 


    TBC Uzbekistan o‘zining sun’iy intellektga asoslangan yechimlari orqali samaradorlikni oshirib, o‘sish sur’atlarini tezlashtirmoqda 

     

    Tavsiya etamiz

    Ayol ovchilardan ilg‘or samolyotlarga qadar — Ukraina rus Shahed’larini qanday ovlaydi?

    19 may, 20:10

    “Lend-Liz” yordami sovg‘a bo‘lmagan — Britaniya ikkinchi jahon urushida berilgan yordamni qanday qaytargan edi?

    19 may, 15:00

    “Yovuzlik imperiyasi zaminimizga hech qachon qaytmasligi uchun” — jamoatchilik o‘roq-bolg‘ali qizil bayroq va qora-olovrang lentani taqiqlashni so‘ramoqda

    13 may, 22:22

    Ular doim dunyoda eng yaxshilaridan bo‘lgan — pokistonlik harbiy uchuvchilar haqida

    12 may, 21:30
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    O‘zbekiston va Vengriya vagonsozlik sohasida birgalikda ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yadi

    O‘zbekiston | 25 may, 17:40

    Putinning Kursk viloyatiga tashrifida dronlar hujum qilgan — OAV

    Dunyo | 25 may, 17:11

    Xavi Osiyo qit’asiga qaytishi mumkin

    Sport | 25 may, 16:40

    O‘zbekistonda ekologik nazoratda sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlaridan foydalaniladi

    O‘zbekiston | 25 may, 15:50

    Rasman. Xabi Alonso — “Real Madrid” bosh murabbiyi

    Sport | 25 may, 15:24

    Hindiston chegarachilari davlatga noqonuniy kirishga uringan pokistonlikni otib o‘ldirdi

    Dunyo | 25 may, 15:09

    Kevin de Bryuynening keyingi manzili qaysi chempionat bo‘lishi ma‘lum bo‘ldi — manba

    Sport | 25 may, 14:16
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.