• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12831.81
    • RUB163.75
    • EUR14606.45
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +25°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ўзбекистон

    Осмоннинг ранги қанақа?

    Жайдари ҳаётни билмадим-ку, аммо виртуал маконда “қабилалашув” кучайган: диндорлар, либераллар, секуляр-атеистлар, нео-жадидлар, “путинқуллар”, “байденоидлар” ва ҳоказо. 

    Биров бировни сариқ чақага олмайди. Оғзидан чиққанини ёқасига ёпиштиради. Ҳамма ҳақиқатни ўз қаричи билан белгилайди. Унга зид фикр сазойи этилади. Тармоқлар нафратга тўла. Кел, балки нимадир жон бордир айтганларида, деб ўйлаш жуда бир уятдек ҳозир.

    Гап фақат ўзимизнинг миллий тармоқ ҳақида кетмаяпти. Глобал тенденцияга айланган бу. Тадқиқотчиларнинг фикрича, тоқатсизлик сабабларидан бири қидирув тизимлари, дейлик Google билан ишлаш кўникмаларимиз билан ҳам боғлиқ.

    Осмоннинг ранги қандай? 

    Шу ҳам саволми, мовий-да, деяпсиз. Аммо шошманг. Балки, “виносифат-тун” рангидадир. Гомернинг достонларида само ва денгизлар айни бўёқда тасвирланган, масалан (флора ва фауна дунёсида кўк ранг жуда кам учрагани учун антик даврда бундай сўзни ўзи бўлмаган, шу боис манбаларда осмон оқ, кулранг ва виносифат-тун тавсифида келган).

    Албатта, Гомерда Google’дан фойдаланиш имкони бўлмаган. Бизда эса бор. Хўш, муаммо ҳалми? Узил-кесил эмас. Дейлик сиз “Осмоннинг ранги қизил” деб сўров юборсангиз, “Шундай, Релей қонунига кўра қизаради” деган жавоб оласиз. Бошқа биров “Осмон оқ рангда” деб қидирувга берса, “Сўзсиз, ёруғликнинг катта заррачалари атмосферада бўлинишидан бу” дейилади унга. Кимдир, “Йўғ-э, осмон жигарранг-ку” деса, Google унинг ҳам кўнглини қолдирмайди: “Торнадо туфайли-да!”

    Хуллас, замонавий қидирув тизимларининг алгоритми шундайки, улар сиз осмонни қайси рангда кўришни хоҳлаётганингиздан келиб чиқиб натижаларни тақдим этади.

    Трамп ва NFL

    “Факт ва аргументларни Google ёрдамида синчиклаб ўрганиш — бу ҳали холислик ва ҳақиқат, дегани эмас”, деб ёзади италиялик социолог Франческо Триподи ўзининг “Пропогандистлар китоби”да. Ўз фикрини тасдиқлаш учун 2016 йилда Трамп ва NFL (Америкача футбол профессионал лигаси) ўртасидаги машҳур можарони эслайди:

    “Сан-Франсиско” ўйинчиси Колин Каперник “Грин-Бей” билан ўйин аввалида, яъни АҚШ мадҳияси янграётганда намойишкорона битта тиззада ерга ўтириб олади. У мамлакатдаги ирқий камситилишларга шу тариқа ўз норозилигини билдиради. Кейинроқ лигадаги бошқа кўплаб футболчилар ҳам акцияга қўшилади. Воқеалар ривожидан ғазабланган Трамп баёнот билан чиқиб, футболчиларнинг “аҳмоқона” хатти-ҳаракатлари туфайли NFL рейтинги тушиб кетганини маълум қилади. 

    Фото: Google имагес

    “Кичик изланишларимиз кўрсатдики, “NFL рейтинги қулади” деган сўровимизга Google ҳақиқатан ҳам кўплаб Трамп тараф сайтларнинг президент ҳақлигини тасдиқловчи материалларини тақдим этди. “NFL рейтинги юқорилади” деб қидирув берганимизда эса баёнотнинг аксини исботловчи сарлавҳаларга дуч келдик. Шунинг учун ҳақиқатни қидираётган инсон энг аввало тизимли равишда қарама-қарши фикрларни излаши керак”, — дейди тадқиқотчи.

    Нафсингизга ёқмаса ҳам текширинг!

    1960 йилда психолог Питер Уэйсон мантиқий мулоҳазаларимиздаги “кичик” носозликни кўрсатиб берган тадқиқот натижаларини эълон қилган. Унга кўра, Уэсон бир гуруҳ кўнгиллиларга 2, 4, 6 рақамлар кетма-кетлигини кўрсатади ва улардан сонлар қайси қонуниятга кўра айни тартибда жойлаштирилгани ҳамда жавобларини худди шу шаклда (фақат бошқа рақамлар билан) исботлаб беришни сўрайди.

    Тажриба — одамлар истисно ҳоллардагина ўз тахминлари хато эканини кўрсатувчи контрмисолларга мурожаат қилишини кўрсатади. Дейлик, сизни тахминингиз бундай: рақамлар “жуфт сонлар кетма-кетлиги” асосида тартибланган. Кейинги қадамингиз “2, 8, 10” ёки “3, 5, 7” каби тескари мисоллар ёрдамида ўзингизни тўғри ёки нотўғри йўлдан бораётганингизни текшириш, бўлиши керак аслида. Бироқ қатнашчилар ўзларидаги мавжуд гипотезага “хиёнат қилмаган” ва унга монанд “8, 10, 12” рақамларини ёзиб берган. 

    Умуман олганда қоида — ўсиб бориш тартибидаги ҳар қандай учта сон эди. Жавобни билиш эса иштирокчилардан ўз тахминларига зид рақамлар кетма-кетлигини ҳам кўриб чиқиш талаб этиларди. Хуллас, инсонлардаги бу мантиқий “носозлик”ни Уэйсон “confirmation bias”, ўзбекча айтганда “ўз нуқтаи назарини тасдиқлашга қарамлик” атамаси билан изоҳлайди. Яъни кишилар энг аввало уларнинг эътиқоди ва ишончига тўғри келадиган далилларни қабул қилиш, пайқаш, эслаб қолишга мойил бўлади. 

    — Бу “бузилиш” одамларнинг қидирув маданиятига ҳам хос, — дейди Триподи. Кишилар бирор фактни унга зид келиши мумкин бўлган далиллар билан эмас, ўша фактнинг ўзини қидириш орқали текширишга мойил. Агарда нима ҳақиқат эканига ойдинлик киритишни истасак, “нафсимизга ёқмайдиган” далилларни ҳам излаш кўникмасини шакллантиришимиз лозим.

    Дилшод Нуруллоҳ

    15.09.2023, 21:25   Изоҳ (0)   7047
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Ўзбекистонда олти ойда қанча аёлга ҳомиладорлик ва туғиш нафақаси берилгани маълум бўлди

    15.09.2023, 21:05

    Ўзбекистонда энергетика ислоҳоти: Нархлар эркинлашиши нега муҳим?

    15.09.2023, 20:20

    Россияда ўзбекистонлик йигит қурилишда 3-қаватдан тушиб кетди

    15.09.2023, 19:54

    Тошкент вилоятида субсидияга уй олиб бериш учун 1,3 минг доллар сўраган шахс ушланди

    15.09.2023, 18:20

    Ўзбекистонга саккиз ойда 41 минг нафарга яқин хорижлик даволаниш учун келди

    15.09.2023, 17:06

    Ўзбекистонда автокредитлар чекланиши мумкин. Бу фоиз ставкаси ошишига сабаб бўладими?

    15.09.2023, 17:00
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    UZTELECOM "Мурувват" тарифини тақдим этади: Атиги 25 000 сўм эвазига ғамхўрлик ва эътибор билан бойитилган алоқа


    Навоий инновациялар университети — келажагингизни кафолатлайдиган замонавий таълим маскани! 


     ADM Jizzakh Жиззахда жойлашган 5-ихтисослаштирилган муассаса тарбияланувчилари эҳтиёжи учун автобус тақдим қилди


    Янги уфқлар: Centrum Air ҳафтасига икки марта Тошкентдан Бишкекка парвозларни амалга оширади


    Тошкентда халқаро финтех-ҳодиса — Visa Cashлесс Форум 2025 бўлиб ўтди 


    Сув — бебаҳо неъмат: Агробанкдан фермерлар учун янги методик тўплам


    Замонавий Haval Jolion энди 0% муддатли тўлов шартида 


    Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари Европага йўл олмоқда


     Coca-Cola жамғармаси ва Глобал атроф-муҳит ва технологиялар жамғармаси (ГЕТФ) “Айланма иқтисодиёт келажаги учун ҳамкорлик битими (PACТ)” ни эълон қилганлиги ҳақида маълум қилди


    Sello Ecosystem Фарғона, Андижон ва Наманганда Sello Summer Fest ёрқин фестивалини ўтказди


    Tenge Bank Tenge24 иловасида янги рақамли автокредитини эълон қилди


    Kapitalbank ва Visa Ўзбекистон терма жамоасининг ЖЧ-2026 саралаш ўйинини БААда тантанали равишда очишди


    AVO'дан янги омонат: йиллик 25% гача — 6 ойда орзуингизни амалга оширинг


    UCMG Амстердамда бўлиб ўтаётган Мoney 20/20 Europе халқаро финтеч кўргазмасида Ўзбекистон номидан иштирок этади


    Mobiuz "Меҳрибон" имтиёзли тариф режасини тақдим этди

     

    Тавсия этамиз

    Чумчуқларга ем бўлган бургутлар. “Ўргимчак тўри” операцияси Россия учун қанчага тушади?

    4 июн, 18:49
    Audio Icon

    Қуриб қолган кўчатлар, миллионлар шамолга учдими?

    4 июн, 15:03

    Фелдмаршалга алмаштирилмаган Сталиннинг зурриёти — “доҳий” нега ўғлини урушга юборган эди?

    3 июн, 21:10

    Кўзи ўткир, қулоғи сезгир темир қушчалар. Разведкачи дронларнинг “катта акалари”

    3 июн, 20:40
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Ҳиндистонда дунёдаги энг баланд темир йўл кўприги очилди (видео)

    Дунё | 6 июн, 23:00

    Қозоғистон ҳарбийларини Буюк Британияда ўқитади

    Дунё | 6 июн, 22:00

    Суперлига. Қолдирилган баҳсда “Хоразм” “Қизилқум”ни йирик ҳисобда мағлуб этди

    Спорт | 6 июн, 21:10

    Россияда IELTS топширганлар қамалиши мумкин

    Дунё | 6 июн, 21:00

    Шавкат Мирзиёевни Қурбон ҳайити билан кимлар табриклади?

    Ўзбекистон | 6 июн, 19:57

    Украина “Ўргимчак тўри”га ўхшаш янги операцияларга тайёрланмоқда — The Washington Post

    Дунё | 6 июн, 19:30

    Германия юзлаб мигрантларни мамлакатга киритмади

    Дунё | 6 июн, 18:50

    Украиналик болалар дам олиш ва реабилитация учун Тошкентга келди (фото)

    Ўзбекистон | 6 июн, 17:46
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.