So‘nggi paytlarda OAVda “samosud”, soddaroq qilib aytganda, o‘zi hukm chiqarib, o‘zi jazoni ijro etish holatlari haqidagi axborotlarga ko‘p duch kelyapmiz. Deyarli har kuni bir yigit ikkinchisini ayamay do‘pposlayotgani, maktab o‘quvchilari tahqirlanayotgani, qizlar yoki ayollarning sochi kesib tashlanayotgani kabi voqealar aks etgan videolar tarqalmoqda.
Savol tug‘iladi, “samosud” nega bunchalik avj oldi? Uning oldini olish yoki bunday holatlarni, hech bo‘lmasa, kamaytirish yo‘llari bormi?
“Daryo.uz” ushbu dolzarb muammoni mutaxassislar bilan muhokama qildi. Unda Ichki ishlar vazirligi Akademiyasi kafedra boshlig‘i Dilshod Fayziyev hamda advokat Amrulla Ahmedov qatnashdi.
Dilshod Fayziyev — Ichki ishlar vazirligi Akademiyasi kafedra boshlig‘i:
“‘Samosud’ degan ibora qonunda ishlatilmaydi. Bunday huquqbuzarlik O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 229-moddasida ‘o‘zboshimchalik’ deb nomlanadi. ‘Samosud’ xalq orasida tarqalgan ibora. Samosud o‘zi nima? Lug‘atda Linch degan tushuncha mavjud. AQSH tarixida qo‘zg‘olon qilmoqchi bo‘lgan qora tanlilar va ular bilan birga harakat qilganlarni sudsiz jazolash shunday atalgan. ‘Samosud’ning tarjimasiga e’tibor qaratsak, o‘zicha jazolash degan ma’noni anglatadi, ya’ni ‘o‘zboshimchalik’”.
Amrulla Ahmedov — advokat:
“Yangi tahrirdagi Jinoyat kodeksi ustida ishlab, o‘z takliflarimizni kiritganmiz, hali bu qabul qilingani yo‘q, muhokamada turibdi. O‘sha loyihada ‘samosud’ degan modda kiritilyapti. ‘Regulation.uz’ga kirib bevosita tanishsa bo‘ladi. Hozirgi qonunchiligimizda bu jinoyat 277-modda bilan tavsiflanadi aksar hollarda, ma’muriy bo‘ladigan bo‘lsa, mayda bezorilik deb kvalifikatsiya qilamiz. Lekin aynan o‘sha jinoyatga daxldor bo‘lgan moddaning o‘zi shakllanmagan bizda. Buning vaqti-soati keldi...
Misol uchun, firibgarlikni olib ko‘raylik. Firibgarlik – iqtisodiy jinoyat, bu ishonchni suiiste’mol qilib, ma’lum bir moddiy boyliklarni qo‘lga kiritish. Fuqaroni aldab pulini olishgandan keyin, u tegishli idoralarga murojaat qilyapti, ish qo‘zg‘atilyapti, sud bo‘lyapti. Lekin narigi tomon pulni bermayapti, bergisi yo‘q, zararni qoplamayapti, umuman niyati ham yo‘q. Uning maqsadi o‘sha pul orqali tirikchilik qilish. O‘sha pul bilan oilasini boqadi, bu bor narsa.
Jabrlanuvchi bizga murojaat etib aytyaptiki, ‘men bilaman, sud uni ma’lum bir muddatga ozodlikdan cheklaydi, u qamoqda davlatni pulini yeb yotadi va yana chiqib kelaveradi. Lekin bu bilan men pulimni ololmayman, 3-4 yil o‘tsa, o‘sha pul men uchun qadrsiz bo‘lib qoladi. Shuning uchun uni o‘zim samosud qilib, tan jarohati yetkazsam yoki mayib qilsam, shundan huzurlanaman‘, deydi”.
Dilshod Fayziyev: “Hamma narsaning tartib-qoidasi bor. O‘zboshimchalik bilan harakat qilmang. Pul bergandan keyin uni qaytarib olishning ham o‘z tartibi bor. O‘rnatilgan tartibda murojaat qilinsa, hech qanday muammo yuz bermaydi. O‘zining huquqlarini amalga oshiraman deb, o‘zi bilmagan holatda jinoyat sodir etib qo‘ymoqda... Bu degani fuqarolarimiz o‘z huquqlarini himoya qilmasin degani emas. Masalan, qonunchilikda qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar bor. Har bir fuqaro o‘zini himoya qilish huquqiga ega. Ya’ni fuqaro ko‘rsatuv mazmunidan kelib chiqib, huquqlarim cheklangan deb o‘ylamasligi kerak. Masalan, o‘zini himoya qila turib, boshqa shaxsga tan jarohati yetkazishga ham yo‘l qo‘yiladi qonunda. Lekin qonunda o‘zining tartibi bor holatlar qayd etib qo‘yilgan, o‘zboshimchalik bilan samosud qilmasdan, tegishli organlarga murojaat etishi talab qilinadi”.
Amrulla Ahmedov: “Deylik kimdir qarz olgan, ko‘chada 2-3 ming yoki undan ko‘proq qarzi bor. Lekin uyiga kirsangiz hamma texnikalari bor, juda chiroyli hayot kechirayotganini ko‘rasiz. Oyog‘ining tagida yengil avtomashinasi ham bor. Ammo surishtirsangiz, qaysidir akasi yoki jiyanining nomida bo‘ladi, vaholanki o‘zining puliga olgan. Maqsadi qarzni ochiqdan ochiq bermaslik. Haligi fuqaro ham uning uyiga bostirib kirib, o‘sha qarziga yarasha maishiy texnikasini olib chiqib ketishga majbur bo‘ladi. Endi uy egasi murojaat qilib, bo‘lgan ishdan xabar bersa, javobgarlik haligi qarz bergan odamga yuklatiladi. Ayrimlar shuni kasb qilib olgan. Qarz oladi qaytarib bermaydi, siz qarzimni qaytarib olaman deb tan jarohati yetkazib qo‘ysangiz, ariza bilan murojaat qiladi. Shunda siz ham qarz berasiz, ham javobgar bo‘lib qolasiz. Mana muammomiz qayerda”.
Izoh (0)