Сўнгги пайтларда ОАВда “самосуд”, соддароқ қилиб айтганда, ўзи ҳукм чиқариб, ўзи жазони ижро этиш ҳолатлари ҳақидаги ахборотларга кўп дуч келяпмиз. Деярли ҳар куни бир йигит иккинчисини аямай дўппослаётгани, мактаб ўқувчилари таҳқирланаётгани, қизлар ёки аёлларнинг сочи кесиб ташланаётгани каби воқеалар акс этган видеолар тарқалмоқда.
Савол туғилади, “самосуд” нега бунчалик авж олди? Унинг олдини олиш ёки бундай ҳолатларни, ҳеч бўлмаса, камайтириш йўллари борми?
“Daryo.uz” ушбу долзарб муаммони мутахассислар билан муҳокама қилди. Унда Ички ишлар вазирлиги Академияси кафедра бошлиғи Дилшод Файзиев ҳамда адвокат Амрулла Аҳмедов қатнашди.
Дилшод Файзиев — Ички ишлар вазирлиги Академияси кафедра бошлиғи:
“‘Самосуд’ деган ибора қонунда ишлатилмайди. Бундай ҳуқуқбузарлик Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 229-моддасида ‘ўзбошимчалик’ деб номланади. ‘Самосуд’ халқ орасида тарқалган ибора. Самосуд ўзи нима? Луғатда Линч деган тушунча мавжуд. АҚШ тарихида қўзғолон қилмоқчи бўлган қора танлилар ва улар билан бирга ҳаракат қилганларни судсиз жазолаш шундай аталган. ‘Самосуд’нинг таржимасига эътибор қарацак, ўзича жазолаш деган маънони англатади, яъни ‘ўзбошимчалик’”.
Амрулла Аҳмедов — адвокат:
“Янги таҳрирдаги Жиноят кодекси устида ишлаб, ўз таклифларимизни киритганмиз, ҳали бу қабул қилингани йўқ, муҳокамада турибди. Ўша лойиҳада ‘самосуд’ деган модда киритиляпти. ‘Regulation.uz’га кириб бевосита танишса бўлади. Ҳозирги қонунчилигимизда бу жиноят 277-модда билан тавсифланади аксар ҳолларда, маъмурий бўладиган бўлса, майда безорилик деб квалификация қиламиз. Лекин айнан ўша жиноятга дахлдор бўлган модданинг ўзи шаклланмаган бизда. Бунинг вақти-соати келди...
Мисол учун, фирибгарликни олиб кўрайлик. Фирибгарлик – иқтисодий жиноят, бу ишончни суиистеъмол қилиб, маълум бир моддий бойликларни қўлга киритиш. Фуқарони алдаб пулини олишгандан кейин, у тегишли идораларга мурожаат қиляпти, иш қўзғатиляпти, суд бўляпти. Лекин нариги томон пулни бермаяпти, бергиси йўқ, зарарни қопламаяпти, умуман нияти ҳам йўқ. Унинг мақсади ўша пул орқали тирикчилик қилиш. Ўша пул билан оиласини боқади, бу бор нарса.
Жабрланувчи бизга мурожаат этиб айтяптики, ‘мен биламан, суд уни маълум бир муддатга озодликдан чеклайди, у қамоқда давлатни пулини еб ётади ва яна чиқиб келаверади. Лекин бу билан мен пулимни ололмайман, 3-4 йил ўца, ўша пул мен учун қадрсиз бўлиб қолади. Шунинг учун уни ўзим самосуд қилиб, тан жароҳати етказсам ёки майиб қилсам, шундан ҳузурланаман’, дейди”.
Дилшод Файзиев: “Ҳамма нарсанинг тартиб-қоидаси бор. Ўзбошимчалик билан ҳаракат қилманг. Пул бергандан кейин уни қайтариб олишнинг ҳам ўз тартиби бор. Ўрнатилган тартибда мурожаат қилинса, ҳеч қандай муаммо юз бермайди. Ўзининг ҳуқуқларини амалга ошираман деб, ўзи билмаган ҳолатда жиноят содир этиб қўймоқда... Бу дегани фуқароларимиз ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилмасин дегани эмас. Масалан, қонунчиликда қилмишнинг жиноийлигини истисно қиладиган ҳолатлар бор. Ҳар бир фуқаро ўзини ҳимоя қилиш ҳуқуқига эга. Яъни фуқаро кўрсатув мазмунидан келиб чиқиб, ҳуқуқларим чекланган деб ўйламаслиги керак. Масалан, ўзини ҳимоя қила туриб, бошқа шахсга тан жароҳати етказишга ҳам йўл қўйилади қонунда. Лекин қонунда ўзининг тартиби бор ҳолатлар қайд этиб қўйилган, ўзбошимчалик билан самосуд қилмасдан, тегишли органларга мурожаат этиши талаб қилинади”.
Амрулла Аҳмедов: “Дейлик кимдир қарз олган, кўчада 2-3 минг ёки ундан кўпроқ қарзи бор. Лекин уйига кирсангиз ҳамма техникалари бор, жуда чиройли ҳаёт кечираётганини кўрасиз. Оёғининг тагида енгил автомашинаси ҳам бор. Аммо суриштирсангиз, қайсидир акаси ёки жиянининг номида бўлади, ваҳоланки ўзининг пулига олган. Мақсади қарзни очиқдан очиқ бермаслик. Ҳалиги фуқаро ҳам унинг уйига бостириб кириб, ўша қарзига яраша маиший техникасини олиб чиқиб кетишга мажбур бўлади. Энди уй эгаси мурожаат қилиб, бўлган ишдан хабар берса, жавобгарлик ҳалиги қарз берган одамга юклатилади. Айримлар шуни касб қилиб олган. Қарз олади қайтариб бермайди, сиз қарзимни қайтариб оламан деб тан жароҳати етказиб қўйсангиз, ариза билан мурожаат қилади. Шунда сиз ҳам қарз берасиз, ҳам жавобгар бўлиб қоласиз. Мана муаммомиз қаерда”.
Изоҳ (0)