Qishloq xo‘jaligi vazirligi chilonjiyda mevasi haqida batafsil ma’lumot berdi.
Ma’lumki, quritilgan mevalarga dunyo bozorida talab yuqori. Chunki ushbu mevalar tarkibida barcha foydali mikro va makroelementlarni saqlab qolishi bilan qimmatbaho hisoblanadi.
Shuning uchun ham quritilgan mevalar organik va tabiiy mahsulot sifatida qadrlanadi hamda yangi uzilgan mevaga qaraganda qimmatroq narxda sotiladi.
Mevalarni quritishda infraqizil, mikroto‘lqinli va an’anaviy palatkali quritkichli texnikalardan va ochiq usulda quritishdan foydalaniladi.
Ushbu usullar yordamida quritilgan mevalar bir yildan ortiq muddat davomida sifatini yo‘qotmasdan saqlanadi. Ular tarkibidagi barcha mineral va vitaminlar asl holicha saqlanib qoladi.
Chilonjiyda sukati
Ushbu o‘simlik mevasi shakar qiyomida qayta ishlanib, quritib iste’mol qilingani ya’ni sukati noyob hisoblanadi.Mevalarni sukat holida tayyorlash uchun ular hali to‘liq pishib yetilmasidan terib olinadi.
Darvoqe, sukat tayyorlashda eng sara mevalar tanlanadi. Yuqori sifatli sukat mahsulotini olish uchun chilonjiyda terib olinadi va mevalar terisi ignalarda tilinadi.
Shundan so‘ng 65-70 foiz shakar qiyomida 30-40 soniya qaynatiladi. So‘ngra unga limon kislota va vanilin qo‘shiladi.
Pishgan mevalar qandni o‘ziga shimib olishi uchun idishning o‘zida 24-30 soatga qoldiriladi. Bu diffuziya davri deb yuritiladi.
Undan keyin chovli bilan mevalar qiyomdan ajratib olinadi va quruq likoplarga bir qator qilib teriladi hamda oftobda quritiladi. Bu mevalarni sun’iy usulda ya’ni quritkich asboblarda ham quritish mumkin.
Sukatlarga chang tushmasligi va hasharotlar to‘planmasligi uchun ularning ustiga doka yopib qo‘yiladi. Oftobda 7-12 kunda va sun’iy usulda 20 soatda 400 daraja haroratda mahsulot tayyor bo‘ladi.
Sukat mahsulotining o‘ziga xos xususiyati shundaki, bunda shakarlangan qiyomda mevalarni konservatsiyalash ya’ni uzoq muddat saqlash mumkin.
Bu mahsulotni tayyorlashda kimyoviy qo‘shimchalardan foylanilmaydi va tabiiy foydali mahsulot hisoblanadi.
Madaniylashtirilgan chilonjiyda
Chilonjiyda mevasi dastlab bundan 4 ming yil avval Xitoyda o‘stirilgan. Undan keyin Hindiston, Afg‘oniston kabi davlatlarda ham uni madaniylashgan holda yetishtirishni boshlashgan. O‘zbekistonda сhilonjiydani XX asrning o‘rtalarida ekilgani ma’lum.Chilonjiyda daraxti may oylarida gullab, hosilga kiradi. Avgust oylariga kelib, mevalari pisha boshlaydi.
Uning bir to‘pidan 50-60 kilogrammgacha hosil olish mumkin va O‘zbekistonning barcha viloyatlarida ekib, o‘stiriladi. Ayniqsa, Samarqand viloyatida boshqa hududlarga qaraganda keng tarqalgan.
Mevasi, guli va bargi ham foydali. Chilonjiydani o‘ta bardoshli o‘simliklar sirasiga kiritish mumkin.
U qurg‘oqchilikka, issiqqa (+44 daraja) va sovuqqa (-30 daraja) chidamli bo‘lib, o‘sish uchun deyarli yer tanlamaydi.
Chilonjiyda har yili hosil beradi. Uning mevalari tarkibida inson organizmi uchun kerakli bo‘lgan aksariyat vitamin va minerallar mavjud.
Xususan, mevasi tarkibida 20-28 foiz shakar, 0,3-2,5 foiz kislota, 2,93 foiz, oqsil, 1,73 foiz quruq moddasi, C vitamini 500-600 mg foiz, P vitamini 3,5 mg, A vitamini 0,7 foiz bor.
Ushbu mevaning tarkibida rutin moddasi ko‘p miqdorda bo‘lib, qon bosimi oshgan kishilar (gipertoniklar) uchun juda foydalidir.
Chunki bu vitamin organizmdagi qon tomirlarini kengaytirib, uning devorlarini mustahkamlaydi.
Rutin moddasi chilonjiydani faqat mevasida emas, balki bargida, gulida va po‘stlog‘ida ham bo‘ladi.
Izoh (0)