Efiopiya hukumati Misr va Sudanni Afrika Ittifoqi homiyligidagi “Uyg‘onish” GESining Moviy Nilda ishlashi va uning suv omborini to‘ldirish tartibi bo‘yicha o‘tkazilayotgan muzokaralar jarayonini buzishga urinishda aybladi. Bu haqda Efiopiya Tashqi ishlar vazirligining vakili Dina Muftiga tayanib, “TASS” xabar berdi.
“Sudan va Misr hukumatlari Afrika Ittifoqini muzokaralardan chetlatishga urinmoqda. Xartum go‘yo Afrika ittifoqi va uning homiyligidagi muzokaralarning muvaffaqiyatsiz yakunlanishini istayotgandek harakat qilyapti”, — dedi Mufti.
Ta’kidlanishicha, 20-aprel kuni Sudan BMT Xavfsizlik Kengashida Efiopiyaning keyingi yil yoz faslida GESni Nil suvi bilan to‘ldirishning ikkinchi bosqichini amalga oshirish rejalari to‘g‘risidagi masalani ko‘tardi. Xartum Addis-Abebaning ushbu harakati Sudan milliy xavfsizligiga tahdid solishini ta’kidlamoqda.
Uzoq muddatli jarayon
Afrika Ittifoqi homiyligidagi Efiopiya, Sudan va Misr o‘rtasida “Uyg‘onish” GES bo‘yicha muzokaralar 2020-yilning 9-iyunida boshlangan edi. O‘shandan buyon tomonlarning jiddiy kelishmovchiliklari tufayli muzokaralar bir necha bor to‘xtatildi, lekin har doim Afrika Ittifoqi bosimi ostida qayta tiklandi. Ushbu muzokaralarning so‘nggi raundi 2021-yilning 6-aprelida Kongo poytaxti Kinshasa shahrida murosasiz yakunlandi. Shundan keyin Sudan vositachilar sonini ko‘paytirish orqali muzokara jarayonini qayta shakllantirish rejasini ilgari surdi. Xartum “1+3” formulasini qo‘llashni taklif qildi, unga ko‘ra, asosiy vositachi sifatida ishtirok etayotgan Afrika Ittifoqiga yana uchta vositachi — BMT, AQSh va yevroittifoqning qo‘shilishi belgilandi. Hozirda ular muzokaralardagi kuzatuvchi maqomiga ega. Lekin Efiopiya bu yechimni rad etdi.
Shundan keyin Sudan tashqi ishlar vaziri Mariyam al-Mahdi 16-aprel kuni Xartum uch mamlakat rahbarlarini “Uyg‘onish” GESi bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralarga taklif qilayotganini e’lon qildi va Sudanning BMT Xavfsizlik kengashiga xat yuborganini aytdi.
Efiopiya bosh vaziri Abiy Ahmed shu haftada Addis-Abeba, Qohira va Xartum o‘rtasidagi muzokaralarning keyingi bosqichlarini muhokama qilish uchun, Kongo Demokratik Respublikasi Prezidenti Feliks Chisekedi boshchiligidagi Afrika Ittifoqi Assambleyasi byurosining yig‘ilishini o‘tkazishni taklif qildi. Lekin Efiopiya muzokaralarning Afrika Ittifoqi vositachiligida davom ettirilishini talab qilmoqda.
Nil tortishuvlari
Abiy Ahmed 18-aprel kuni Efiopiyaning 2020-yil iyul-avgust oylarida “Uyg‘onish” GESning suv omborini to‘ldirishni boshlashini ma’lum qildi. “Suv omborining ikkinchi to‘ldirilishi yomg‘irli mavsum — iyul va avgust oylarida amalga oshiriladi, bu esa Sudandagi toshqin miqdorini cheklaydi. O‘tgan yili kuchli yomg‘ir suv omborini to‘ldirishni boshlashga imkon bergan edi, to‘g‘on esa qo‘shni Sudanda kuchli toshqinning oldini oldi”, — dedi Abiy Ahmed. Shuningdek, u ikkinchi to‘ldirish bosqichining boshlanishi oldidan Efiopiyaning yangi qurilgan drenajlar orqali suv omboridan qo‘shimcha miqdorda suv chiqarayotganini qayd etdi.
Shu bilan birga, hukumat rahbari Efiopiyaning Moviy Nil suv manbalarini o‘z ehtiyojlari uchun ishlatishini, lekin uning quyi oqimidagi mamlakatlarga zarar yetkazmasligini ta’kidladi.
2020-yilning yoz fasli — yomg‘ir mavsumining eng yuqori cho‘qqisida Efiopiya suv omborini to‘ldirishni boshladi (birinchi zaxira 4,9 milliard metr kub suv). Ikkinchi bosqichda yana 13,4 milliard metr kub suv qo‘shilishi rejalashtirilgan. “Uyg‘onish” GES suv omborining taxminiy maksimal hajmi 74 milliard metr kubni tashkil etadi.
Misr va Sudan hukumatlari tomonlarning “Uyg‘onish” GESidan foydalanish to‘g‘risidagi xalqaro shartnoma shartlarini bajarish uchun talab etiladigan xulosasi berilmagan holda Efiopiya suv omborining to‘ldirilishiga qarshi chiqmoqda. Xartum va Qohira suv omborining tez to‘ldirilishi Nil daryosining quyi qismida joylashgan mamlakatlarda jiddiy iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik muammolarga olib kelishidan xavotirda. Misr GES suv omborini to‘ldirish muddatini 21 yilgacha oshirishni talab qilmoqda, lekin Efiopiya buni 7 yilda bajarishni rejalashtirgan.
Izoh (0)