• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12653.32
    • RUB161.89
    • EUR14822.1
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +25°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    Nega Sarez ko‘li birdaniga 4 mamlakatga xavf tug‘dirmoqda?

    Pomir tog‘laridagi 70 kilometr uzunlikdagi Sarez ko‘li 100 yoshdan oshgan. Aslida katta tabiiy ofat natijasida paydo bo‘lgan bu ko‘l ayni paytda Markaziy Osiyoning aholisi uchun katta xavf hisoblanadi. Bu haqda TravelAsk xabar qildi.

    Foto: TravelAsk

    Foto: TravelAsk

    Sarez ko‘li — Tojikiston hududida joylashgan Pomir tog‘larining javhari hisoblanadi. U ayilli ko‘llar sirasiga kiradi. Ya’ni toshlarning qulashi natijasida Bartang daryosining (Murg‘ob) tor vodiysi to‘sib qo‘yilgach, tabiiy suv ombori barpo bo‘lgan. Uning natijasida esa Sarez ko‘li hosil bo‘lgan. 1911-yilda sodir bo‘lgan bu voqea Usoy uyumi nomini olgan. Olimlar bu hodisaga kuchli zilzila sabab bo‘lgan degan fikrda.

    Foto: TravelAsk

    Foto: TravelAsk

    Usoy uyumining kengliklari odamni lol qoldiradi. Tog‘ jinslaridan yaralgan tabiiy suv omborining balandligi 567 metr, kengligi esa 3 kilometrdan iborat. Bu insoniyat tarixida qayd etilgan tog‘ jinslarining eng katta ko‘chkisi hisoblanadi. Paydo bo‘lgan bu uyum daryoning yo‘lini to‘sib qo‘ygan va Sarez ko‘lining havzasi asta-sekin suv bilan to‘lgan. Dastlabki 3 yil mobaynida tadqiqotchilar ombordan suv oqayotganini sezmagan, ammo 1914-yilda Usoy uyumi orqali kichik buloqlar sizib o‘tayotgani ma’lum bo‘lgan. Yangi suv havzasining chuqurligi o‘tgan davr mobaynida 270 metrdan oshgan. Tabiiy suv ombori hosil bo‘lganiga 7 yil bo‘lgach, Sarez ko‘lining chuqurligi 477 metrga yetib, Usoy uyumidan 75 kilometr narida bo‘lgan daryo vodiysini suv bilan to‘ldira boshlagan.

    Foto: TravelAsk

    Foto: TravelAsk

    Bugungi kunda Sarez ko‘lining eng chuqur joyi 505 metrga teng. Yog‘ingarchilik soni va suv bilan qanchalik to‘lishiga qarab, ko‘lning uzunligi 65 dan 75 kilometrgacha o‘zgaradi. Suv havzasining bunday katta o‘lchami atrof-muhit uchun tahdid tug‘diradi.

    Gap shundaki, Bartang vodiysida o‘tkazilgan tadqiqotlarga ko‘ra, Usoy uyumi birinchi uyum emas. Bu daryoda undan oldin ham ko‘chkilar tushib, suv omborlarini hosil qilgan. Natijada oldin ham ayilli ko‘llar hosil bo‘lgan. Geologlar Bartang vodiysida antropogen davrida mavjud bo‘lgan 9 turdagi suv havzalarining izini topgan. Ammo ularga nima bo‘lgan? Ehtimol, ularning yo‘q bo‘lib ketishiga yoki Pomir tog‘larida tez-tez ro‘y beradigan zilzilalar yoki kuchli yog‘ingarchiliklar sabab bo‘lgan bo‘lishi mumkin.

    Foto: TravelAsk

    Foto: TravelAsk

    Tadqiqotchilar Sarez ko‘li bilan ham xuddi shunday holat yuz berishidan xavotirda. O‘tgan yillar mobaynida tabiiy suv ombori 60 metrgacha qisqarganiga qaramasdan, kelajakda u kuchli zilzila va qattiq yog‘ingarchilikka dosh bera oladimi, yo‘qmi noma’lum. 80 kvadrat metr maydonni egallagan ko‘lda taxminan 17 kub kilometr suv mavjud.

    Bu esa, vodiyning pastki qismiga oqadigan suv o‘z yo‘lida hamma narsani yuvib ketadi degani. Bundan tashqari, yana boshqa xavf mavjud: ko‘l sathining o‘zida ko‘chki yuz berishi mumkin.

    O‘tgan asrning 60-yillarida, Sarez ko‘li bo‘yida yer ko‘chkilari xavfi yuqori bo‘lgan joylar qayd etilgan. Hatto kichik zilzila ham qirg‘oqlarning nurashiga sabab bo‘lishi mumkin. U holda ko‘ldan katta miqdordagi suv ko‘tarilib, tabiiy suv omboridan toshib ketishi mumkin.

    Bunday sersuv toshqin unchalik xavfli bo‘lmasa ham, Bartang vodiysidagi aholi punktlari uchun mayda talofot keltirishi mumkin. Ammo suv omborining o‘zi nurab, suv toshsa, bu juda jiddiy talofotga sabab bo‘ladi. Ko‘l toshqini yuzaga kelsa, nafaqat Tojikiston hududi, balki qo‘shni Qirg‘iziston, O‘zbekiston va Qozog‘iston ham jiddiy zarar ko‘radi. Chunki Bartang Panj daryosiga quyiladi, undan o‘tib esa Amudaryoga. Agar falokat bo‘lsa, u ham Amudaryogacha ham Orol dengizigacha bo‘lgan joylarni qamrab oladi.

    Foto: TravelAsk

    Foto: TravelAsk

    Vaziyatning jiddiyligini hisobga olib, 1970-yillardayoq Usoy uyumi hududida gidroelektrostansiya qurilish loyihasi ishlab chiqilgan. GES qurilishi natijasida ko‘lning darajasi 100 metrga pasayishi kerak edi. Natijada xavf ham kamayardi. Biroq, texnik va moddiy muammolar sabab, loyiha hech qachon amalga oshirilmagan. Shuning uchun Bartang daryosining quyi qismidagi aholi xavfsizligi masalasi ochiq qolmoqda. 2006-yilda mintaqada xalqaro investorlarning mablag‘lari bilan favqulodda ogohlantirish tizimi yaratilgan. Bu tizim falokat yuz bergan taqdirda aholini tahdid haqida ogohlantiradi, ammo Sarez ko‘li xavfsizligi masalasi haligacha hal qilinmay qolmoqda.

    Foto: TravelAsk

    Foto: TravelAsk
    22.01.2019, 10:00   Izoh (0)   189447
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Chechenistonda ijtimoiy tarmoqlardagi noto‘g‘ri ma’lumot uchun uzr so‘raladigan maxsus ko‘rsatuv tashkil etiladi

    22.01.2019, 09:55

    Xitoyda genetik jihatdan o‘zgartirilgan bolalar dunyoga kelgani rasman tasdiqlandi

    22.01.2019, 08:55

    Germaniya 2018-yilda o‘z hududidan 8600 dan ortiq muhojirni chiqarib yubordi

    22.01.2019, 07:19

    Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti emlashdan bosh tortishni insoniyatga global tahdidlar ro‘yxatiga kiritdi

    22.01.2019, 05:40

    Yevropa Ittifoqi Suriyaga qarshi sanksiyalarni kengaytirdi

    21.01.2019, 23:59

    2019-yilning eng yaxshi sayyohlik yo‘nalishlari ma’lum qilindi

    21.01.2019, 23:43
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Burger va lavashdan tortib kabob hamda flat-white’gacha — barchasi bir joyda!  


    Central Asian University RUR va THE Impact Rankings 2025 xalqaro reytinglarida o‘z mavqeini mustahkamlamoqda


    O‘zbekistonda yangilangan HAVAL H6 rasman ishga tushirildi


    CAEx Mebel & Decor 2025 ko‘rgazmasi 13-15-sentyabr kunlari Toshkentda bo‘lib o‘tadi


    Ichkaridan nazar: Imzo fabrikasi qanday ishlaydi?


    InfinBANK’dan VISA kartasi endi Swoo Pay ilovasida


    Farg‘ona viloyatida mo‘l hosil: fermerlar 95 sentnerdan ortiq g‘alla yetishtirdi 


    BI Sad’O Business loyihasida ochiq eshiklar kuni bo‘lib o‘tdi va CHILLA aksiyasi boshlandi


    Toshkentda navbatdagi SAG XL gilam do'koni o'z ishini boshladi


    Kapitalbank Top Employers Institute talqini bo‘yicha O‘zbekistonning eng yaxshi ish beruvchisi maqomini yana bir bor tasdiqladi


    riitm aqlli platformasi O‘zbekiston tinglovchilariga 30 million trek taklif etmoqda


    SonetUzStyle – ijodiy kontent uchun Kia Sonet sovg‘a qilamiz


    “KAFOLAT sug‘urta kompaniyasi” AJning moliyaviy barqarorlik reytingi “Fitch Ratings” tomonidan “Ijobiy” prognozi bilan “B+” darajasida tasdiqlandi


    Imzodan Engelberg premium romlari hashamatlikning timsolidir


    Chiroyli davlat raqami va 1 yillik transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urtasiga ega HAVAL

     

    Tavsiya etamiz

    “O‘lim sharbati”: SSSRda Stalindan so‘ng ikkinchi qudratli shaxs nomi berilgan qurol qanday paydo bo‘lgandi?

    6 iyul, 15:23

    SSSRning qo‘shni davlatga bosqini tarixi: Afg‘onistonda yodgorlik o‘rnatilgan yagona sovet askari kim edi?

    5 iyul, 15:22

    “Erishib bo‘lmaydigan ball belgilangani yo‘q” — “El-yurt umidi” jamg‘armasi ijrochi direktori

    4 iyul, 22:11

    “AQSH o‘yindan chiqmoqchi”. Ukraina Qo‘shma Shtatlar yordamisiz qayergacha bora oladi?

    4 iyul, 19:55
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Latviya davlat xizmatchilarining Rossiya va Belarusiyaga borishini taqiqladi

    Dunyo | 10 iyul, 00:05

    Ozarbayjon va Rossiya o‘rtasidagi mojaro: nega bu ikki tomonlama ziddiyat Markaziy Osiyoda aks-sado bermoqda?

    Dunyo | 9 iyul, 23:45

    Joze Mourinyo sobiq shogirdini “Fenerbahche”ga olib kelmoqchi

    Sport | 9 iyul, 23:30

    “Ikki marta ko‘rgan insonimga turmushga chiqqanman”. Shahzoda Muhammedova oilasi, farzandlari va biznesi haqida gapirdi

    Shou-biznes | 9 iyul, 23:25

    Toshkent 20 yildan keyin qay ko‘rinishda bo‘ladi? Prezidentga yangi reja taqdim etildi

    O‘zbekiston | 9 iyul, 22:50

    The Guardian: Grok sun’iy intellekti natsistga aylandi va o‘zini MexaGitler deb atadi

    Dunyo | 9 iyul, 22:45

    O‘zbekistonga go‘sht importi keskin ko‘paydi

    O‘zbekiston | 9 iyul, 22:25
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.