Эфиопия ҳукумати Миср ва Суданни Африка Иттифоқи ҳомийлигидаги «Уйғониш» ГЭСининг Мовий Нилда ишлаши ва унинг сув омборини тўлдириш тартиби бўйича ўтказилаётган музокаралар жараёнини бузишга уринишда айблади. Бу ҳақда Эфиопия Ташқи ишлар вазирлигининг вакили Дина Муфтига таяниб, «ТАСС» хабар берди.
«Судан ва Миср ҳукуматлари Африка Иттифоқини музокаралардан четлатишга уринмоқда. Хартум гўё Африка иттифоқи ва унинг ҳомийлигидаги музокараларнинг муваффақиятсиз якунланишини истаётгандек ҳаракат қиляпти», — деди Муфти.
Таъкидланишича, 20 апрель куни Судан БМТ Хавфсизлик Кенгашида Эфиопиянинг кейинги йил ёз фаслида ГЭСни Нил суви билан тўлдиришнинг иккинчи босқичини амалга ошириш режалари тўғрисидаги масалани кўтарди. Хартум Аддис-Абебанинг ушбу ҳаракати Судан миллий хавфсизлигига таҳдид солишини таъкидламоқда.
Узоқ муддатли жараён
Африка Иттифоқи ҳомийлигидаги Эфиопия, Судан ва Миср ўртасида «Уйғониш» ГЭС бўйича музокаралар 2020 йилнинг 9 июнида бошланган эди. Ўшандан буён томонларнинг жиддий келишмовчиликлари туфайли музокаралар бир неча бор тўхтатилди, лекин ҳар доим Африка Иттифоқи босими остида қайта тикланди. Ушбу музокараларнинг сўнгги раунди 2021 йилнинг 6 апрелида Конго пойтахти Киншаса шаҳрида муросасиз якунланди. Шундан кейин Судан воситачилар сонини кўпайтириш орқали музокара жараёнини қайта шакллантириш режасини илгари сурди. Хартум «1+3» формуласини қўллашни таклиф қилди, унга кўра, асосий воситачи сифатида иштирок этаётган Африка Иттифоқига яна учта воситачи — БМТ, АҚШ ва евроиттифоқнинг қўшилиши белгиланди. Ҳозирда улар музокаралардаги кузатувчи мақомига эга. Лекин Эфиопия бу ечимни рад этди.
Шундан кейин Судан ташқи ишлар вазири Мариям ал-Маҳди 16 апрель куни Хартум уч мамлакат раҳбарларини «Уйғониш» ГЭСи бўйича тўғридан-тўғри музокараларга таклиф қилаётганини эълон қилди ва Суданнинг БМТ Хавфсизлик кенгашига хат юборганини айтди.
Эфиопия бош вазири Абий Аҳмед шу ҳафтада Аддис-Абеба, Қоҳира ва Хартум ўртасидаги музокараларнинг кейинги босқичларини муҳокама қилиш учун, Конго Демократик Республикаси Президенти Феликс Чисекеди бошчилигидаги Африка Иттифоқи Ассамблеяси бюросининг йиғилишини ўтказишни таклиф қилди. Лекин Эфиопия музокараларнинг Африка Иттифоқи воситачилигида давом эттирилишини талаб қилмоқда.
Нил тортишувлари
Абий Аҳмед 18 апрель куни Эфиопиянинг 2020 йил июль август ойларида «Уйғониш» ГЭСнинг сув омборини тўлдиришни бошлашини маълум қилди. «Сув омборининг иккинчи тўлдирилиши ёмғирли мавсум — июль ва август ойларида амалга оширилади, бу эса Судандаги тошқин миқдорини чеклайди. Ўтган йили кучли ёмғир сув омборини тўлдиришни бошлашга имкон берган эди, тўғон эса қўшни Суданда кучли тошқиннинг олдини олди», — деди Абий Аҳмед. Шунингдек, у иккинчи тўлдириш босқичининг бошланиши олдидан Эфиопиянинг янги қурилган дренажлар орқали сув омборидан қўшимча миқдорда сув чиқараётганини қайд этди.
Шу билан бирга, ҳукумат раҳбари Эфиопиянинг Мовий Нил сув манбаларини ўз эҳтиёжлари учун ишлатишини, лекин унинг қуйи оқимидаги мамлакатларга зарар етказмаслигини таъкидлади.
2020 йилнинг ёз фасли — ёмғир мавсумининг энг юқори чўққисида Эфиопия сув омборини тўлдиришни бошлади (биринчи захира 4,9 миллиард метр куб сув). Иккинчи босқичда яна 13,4 миллиард метр куб сув қўшилиши режалаштирилган. «Уйғониш» ГЭС сув омборининг тахминий максимал ҳажми 74 миллиард метр кубни ташкил этади.
Миср ва Судан ҳукуматлари томонларнинг «Уйғониш» ГЭСидан фойдаланиш тўғрисидаги халқаро шартнома шартларини бажариш учун талаб этиладиган хулосаси берилмаган ҳолда Эфиопия сув омборининг тўлдирилишига қарши чиқмоқда. Хартум ва Қоҳира сув омборининг тез тўлдирилиши Нил дарёсининг қуйи қисмида жойлашган мамлакатларда жиддий иқтисодий, ижтимоий ва экологик муаммоларга олиб келишидан хавотирда. Миср ГЭС сув омборини тўлдириш муддатини 21 йилгача оширишни талаб қилмоқда, лекин Эфиопия буни 7 йилда бажаришни режалаштирган.
Изоҳ (0)