Sardoba voqealari va tarqalishda davom etayotgan koronavirus. May oyi yakunlari

Ancha bahsli, talafotli, xushxabarli va turfa xabarlarga boy bo‘lgan may oyini ham yakunlayapmiz. An’anaga muvofiq oyning esda qolarli voqealarini esga olsak. Quyida eng muhim voqeliklar dayjesti bilan tanishtirib o‘tamiz.

Sardobadan suv chiqdi

Bu safargi xabarlarni koronavirus bilan bog‘liq voqealar bilan emas, balki 1-may kuni sodir bo‘lgan Sirdaryo viloyatidagi fojia bilan boshlashni lozim topdik. Barchaga ma’lum bo‘lganidek, 1-may kuni tong saharda Sirdaryo viloyatida joylashgan “asr qurilishi” deya baholangan Sardoba suv omborining bir qism to‘g‘onidan texnogen halokat oqibatida suv otilib chiqa boshlagan hamda u qisqa fursatda juda katta maydonni egallagan edi. Hududda istiqomat qiluvchi va unga yaqin hududlardan jami 70 mingga yaqin aholi evakuatsiya qilindi.

Voqea joyiga dastlab bosh vazir Abdulla Aripov, keyin esa Prezident Shavkat Mirziyoyev yetib bordi. Evakuatsiya qilingan aholi Jizzax va Sirdaryo viloyatlaridagi xavfsiz hududlardagi turli jamoat binolari, maktab, kollejlarga joylashtirilgan. Suv ombori dambasining buzilishi natijasida suv toshqinlari nafaqat O‘zbekiston, balki qo‘shni Qozog‘iston Respublikasining Maxtaaral tumanida ham yuz berdi hamda hududda istiqomat qiluvchi minglab odamlarning uy-joyiga, ekin maydonlariga jiddiy zarar yetdi. Avariya holati yuz berganda Qozog‘iston hukumati toshqin ularga yetib bormasligi haqida ishontirilgan.

Shuning uchun fuqarolar evakuatsiya qilinmagan. Ammo suv yetib borganidan keyin kech bo‘lgan hamda minglab odamlar evakuatsiya qilingan. Ikki davlat hukumat rahbarlari vaziyatni muhokama qilib, muammoga yechim topishga harakat qildi. Falokat kunining o‘zidayoq butun respublika aholisi jabrdiydalarga yordamga oshiqdi. Sardoba foijasidan jabr ko‘rganlarga yordam ko‘rsatish markazi tashkil etildi. Turli viloyatlardan yordam karvonlari Sirdaryo va Jizzaxdagi vaqtinchalik yashab turgan joylariga yuborildi.

Dastlab, falokatga noqulay ob-havo sharoiti sabab qilib keltirilgan bo‘lsa, keyinchalik o‘rganishlar natijasida bu rad etildi. Voqea sabablarini o‘rganish uchun guruh tuzildi. Hodisa yuzasidan jinoyat ishi ochilib, tergovni DXX olib borishi belgilandi. Hozircha Sardoba ishi bo‘yicha ikki kishi hibsga olindi. Tergov harakatlari esa davom etmoqda. Qamoqqa olinganlar suv ombori qurilishiga aloqador bo‘lmagan, balki ular ombor topshirilganidan keyingina lavozimlarga tayinlangani ko‘pchilikning e’tiborini o‘ziga qaratdi. Saytimizda chiqqan turkum maqolalarda hodisa tafsilotlaridan yaxshi xabardorsiz, shuning uchun gapni qisqa qilib boshqa xabarlarga ham o‘tsak.

Koronaxabarlar

O‘tgan yili Xitoyning Uxan shahrida boshlangan va yanvar oyi oxirlaridan butun dunyoga tarqalishda davom etgan SARS-CoV-2 koronavirusi keltirib chiqargan COVID-19 pandemiyasi hali hamon bizni tark etish istagida emas. May oyi davomida kasallik ba’zi mintaqalarda pasaygan bo‘lsa, ayrimlarida avj olishda davom etmoqda. Masalan, kasallikning Xitoydan keyingi o‘chog‘i bo‘lgan Yevropa davlatlarida kasallik chekinayotgan, karantin tartiblari bekor qilinayotgan bo‘lsa, Lotin Amerikasi, AQSh davlatlarida avj olmoqda. Oy oxirlariga kelib kasallik Afrikada ham o‘sishni boshlangani xabar qilindi.

May oyida Fransiya, Italiya, Ispaniya, Germaniya singari bir qator davlatlar karantin cheklovlarini bekor qilishni va yengillatishni boshladi. Fransiyada maktablarga ruxsat etilgan. Ispaniya esa 1-iyuldan boshlab o‘z chegaralarini xorijliklar uchun ochishni rejalashtirmoqda. Yevropada Chernogoriya koronavirusni yengan ilk davlat bo‘ldi. Chexiyada esa jamoat joylarida niqobsiz yurishga ruxsat berildi. Mamlakat birinchilardan bo‘lib, aprel oyidan boshlab karantin choralarini yengillashtirishni boshlagan edi. Shuningdek, u fuqarolariga chet elga chiqishga ruxsat bergan ilk davlat bo‘lgan edi. Xullas, Yevropa kasallikdan qutulish yo‘liga kirdi.

Bu paytda esa AQSh  hamda Lotin Amerikasi davlatlaridagi vaziyat hamon jiddiyligicha qolmoqda. Ayniqsa, Braziliya, Peru, Ekvador hamda Meksikaning ayrim hududlarida. May oyi davomida Braziliya kasallanishlar soni bo‘yicha AQShdan keyingi 2-o‘ringa chiqib olgan edi. Bu borada Rossiyani quvib o‘tdi. Braziliyadagi ahvolning yomonlashuviga mamlakat prezidentining o‘z vaqtida karantin choralarini ko‘rmagani sabab bo‘lgani aytib kelinadi. AQShda esa kasallanishdan vafot etganlar soni 100 ming kishidan oshib ketdi. Umumiy kasallanishlar soni AQShda 1 million 800 ming kishiga, Braziliyada 450 ming kishiga, Rossiyada esa 380 ming kishiga yaqinlashmoqda.

Rossiyaning yetakchi siyosatchilaridan, Checheniston Respublikasi prezidenti Ramzan Qodirovning kasal bo‘lgani haqida gap-so‘zlar tarqalgani sababli uning o‘zi omma oldida ko‘rinish berib, soppa-sog‘ ekanini ma’lum qildi.

Koronavirus bilan bog‘liq xavotirli vaziyat Markaziy Osiyo respublikalarida ham davom etmoqda. Jumladan, O‘zbekistonda ham karantin talablari sekin-astalik bilan yumshatilishiga qaramay, kasallanish holati o‘sishda davom etmoqda. May oyi o‘rtalariga kelib, vaziyat biroz barqarorlashgandek edi. Ammo oyning so‘nggi o‘n kunligida vaziyat yana jiddiy tus ola boshladi. Yangidan kasallanish holatlari aniqlanishda davom etmoqda. Eng xavotirli yeri kasallanish holatlari aholi orasidan paydo bo‘layotganidir.

Jumladan, yaqinda karantindan xoli hududga aylangan Buxoro viloyatidan bir oilaning yetti nafarida kasallik aniqlandi. Natijada viloyatda karantin talablari yana qat’iylashdi. Kasallik bilan bog‘liq yuqori holatlar may oyi davomida Navoiy va Samarqand viloyatlarida kuzatildi. Samarqandda keng tarqalishiga sabab aholining karantin talablariga rioya qilmayotgani ham bo‘lishi mumkin. Samarqandlik guvohlarning aytishicha, odamlar ko‘chada maskasiz yoki maskani og‘zidan pastga tushirib yurish holatlari, besabab ko‘chada yig‘ilib o‘tirish holatlari ko‘plab kuzatilmoqda. 27-may kuni Navoiy viloyatida bir kechaning o‘zida 31 kishida kasallik aniqlangani xabar qilindi. Mamlakatda koronavirus bilan kasallanganlar soni hozirgacha 3500 nafardan oshdi.

May oyiga qadar koronavirus bilan bog‘liq holat rasman tasdiqlanmagan Tojikiston bugun Markaziy Osiyoda Afg‘oniston (12 ming) va Qozog‘iston (9,5 ming)dan keyin uchinchi o‘rinda bormoqda. Bu borada u O‘zbekistonni ortda qoldirdi. Mamlakatda kasallik bilan bog‘liq holatlar soni 3500 kishidan oshgani ma’lum qilindi. Qirg‘izistonda esa kasallanganlar soni 1600 ga yaqinlashdi. Turkmaniston esa hamon rasman kasallikdan xoli mamlakat bo‘lib qolmoqda.

Boshqa xabarlar

2020-yil 25-may kuni O‘zbekiston Harbiy sudida Jinoyat kodeksining 157-moddasi (Davlatga xoinlik qilish) 1-qismi va 248-moddasi (Qurol, o‘q-dorilar, portlovchi moddalar yoki portlatish qurilmalariga qonunga xilof ravishda egalik qilish) 1-qismida nazarda tutilgan jinoyatlarni sodir etganlikda ayblangan Rafik Sayfulinga nisbatan jinoyat ishini ko‘rib chiqish bo‘yicha sud jarayoni nihoyasiga yetdi va sud hukmi e’lon qilindi. Ma’lum qilinishicha, sud sudlanuvchi Rafik Sayfulinni yuqorida ko‘rsatilgan jinoyatlarni sodir etganlikda aybli deb topib, unga 12 yil muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosini tayinladi. Gap shundaki, Sayfulin Rossiya foydasiga josuslik qilganlikda ayblangan.

4-may kuni Birlashgan Arab Amirliklari (BAA)ning Sharja shahridagi osmono‘par binoda yong‘in sodir bo‘ldi. Gulf News’ning mahalliy politsiyaga tayanib xabar qilishicha, yaqin atrofdagi binolarda yashovchi aholi xavfsiz joyga ko‘chirilgan. Nashr bino avtoturargoh bilan qo‘shib hisoblaganda 45 qavatli ekanini yozgan. Biroq keyinchalik osmono‘par bino 48 qavatli ekani oydinlashdi. Yong‘in natijasida 12 kishi jarohatlangan. Vafot etganlar haqida ma’lumot berilmagan.

11-may kuni ilm-fan tarixida ham yangilik yuz berdi. Gap shundaki, shu kuni Nature jurnali Bolgariyaning Bacho Kiro g‘oridan topilgan qadimgi odam tishining AND testi hamda yoshini aniqlash bo‘yicha o‘tkazilgan radio karbon tahlil natijalarini e’lon qildi. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, ushbu topilma Homo Sapiens odamiga tegishli bo‘lib, uning yoshi 45 ming yildan ortiq deya hisoblandi. Bu esa Yevropaga Homo Sapiens’ning kelish vaqtini yana 5 ming yilga uzaytirdi. Ya’ni Yevropaga Homo Sapiens bundan 45 ming yil ilgari kelgan bo‘lib hisoblanadi endilikda.

17-may kuni Afg‘onistonda uzoq kutilgan kelishuv imzolandi. Afg‘oniston prezidenti Muhammad Ashraf G‘ani hamda sobiq bosh vazir Abdulla Abdulla hukumat boshqaruvini bo‘lib olish haqidagi kelishuvni imzoladi. Bu haqda prezident vakili Siddiq Siddiqiy xabar qilgan. “Ashraf G‘ani hamda Abdulla Abdulla o‘rtasida siyosiy bitim imzolandi. Abdulla Abdulla yarashtirish bo‘yicha Oliy milliy kengashga rahbarlik qiladi. Uning vakillari Kengash a’zoligiga va Vazirlar mahkamasi tarkibiga kiritiladi”, — deb yozgan Siddiq Siddiqiy Twitter’dagi sahifasida. Shuningdek, Afg‘oniston harbiy kuchlari boshqaruvi mamlakatdagi o‘zbeklar lideri sifatida ko‘riladigan marshal Abdulrashid Do‘stumga topshirilgan.

19-may kuni Pokistonda mudhish voqea sodir bo‘ldi. Pakistan International Airlines aviakompaniyasiga tegishli Airbus A320 yo‘lovchi samolyoti quladi. Uning bortida 107 kishi bo‘lgani xabar qilindi.  Layner Laxor shahridan Karachi shahriga reysni amalga oshirayotgan edi. Ma’lum qilinishicha, samolyot Karachi shahri aeroporti yaqinida, qo‘nishga bir daqiqa qolganda yerga qulagan. Samolyotning kutilmaganda qulab tushishiga samolyotning qushlar galasi bilan to‘qnashib ketgani sabab bo‘lishi mumkin. Bu haqda mahalliy Nation gazetasining Twitter’ida ma’lum qilingan.

Pakistan International Airlines bosh direktori Arshad Malik matbuot anjumanida samolyotning texnik jihatdan soz holatda parvozni amalga oshirganini bildirgan. U aviahalokat sabablari bortdagi maxsus qurilma hamda qora quti ma’lumotlari asosida aniqlanishini qayd etgan. “Qora quti topilmagunicha bu borada aniq bir fikr aytib bo‘lmaydi”, — deya aviakompaniya rahbari so‘zlarini keltirgan Geo TV.

Samolyot qulashi oqibatida uning bortida bo‘lgan yo‘lovchilardan ikki nafari tirik qolishga muvaffaq bo‘lgan. Omon qolganlar kasalxonaga yotqizildi, olingan jarohatlarning og‘irlik darajasi haqida xabar berilmadi. Falokat natijasida 97 kishi halok bo‘lgani aytilmoqda. Reuters agentligi samolyot bortida 107 kishi bo‘lganini ma’lum qildi: 99 nafar yo‘lovchi va sakkiz nafar ekipaj a’zosi. Aviakompaniyaning Facebook’dagi bayonotida esa samolyotda ekipaj a’zolari bilan birga 99 kishi bo‘lgani yozilgan.

24-may kuni Isroilda amaldagi bosh vazir Benjamin Netanyaxu ustidan sud jarayoni boshlangan. Bu haqda The Jerusalem Post nashri xabar tarqatgan. Bu esa mamlakat tarixidagi birinchi shunday holat hisoblanadi. Shu paytgacha hali biror bosh vazir sudga tortilmagan. Netanyaxu firibgarlik, poraxo‘rlik va ishonchni suiiste’mol qilishda ayblanmoqda.

Prokuratura ayblov xulosasini uch yil tayyorlagan: sudda ayblovchi tomondan 300 dan ortiq guvoh ishtirok etishi kutilmoqda. Taxminlarga ko‘ra, sud jarayoni bir necha oydan bir necha yilga qadar davom etadi. Isroilda bunga qadar ham bosh vazirlar ustidan bir necha marotaba sud bo‘lib o‘tgan. Netanyaxu sud jarayoni mazkur lavozimda amalda faoliyat ko‘rsatayotgan vaqtda boshlangan birinchi hukumat rahbariga aylandi.

Jahongir Ostonov tayyorladi.